Het is de week van de grootste kunstbeurs van Nederland: PAN Amsterdam. Een trekpleister voor 50-plussers met diepe zakken. Jongeren zijn er nauwelijks. Zonde, roepen drie studenten met een passie voor kunst die op de PAN werken. “De beurs is een goede plek om kennis te maken met de kunstwereld.”
Tsiporah Reijzer (22)
Tsiporah studeert kunstgeschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam en werkt sinds een aantal maanden als galerie-assistent bij Aronson Antiquairs. Ze staat voor het eerst op de PAN, van 14 tot 21 november. De stand is een walhalla voor liefhebbers van Delfts aardewerk. De ruimte staat vol bloemenvazen, tabakspotten en terrientjes. Deze vorm van toegepaste kunst stamt uit de 17e en 18e eeuw. Een unieke bloemenvaas met een prijskaartje van 110.000 euro is het pronkstuk van de stand. Wie typisch blauw-wit aardewerk verwacht, wordt verrast door gekleurde ornamenten. Bij de galerie horen vier schalen uit de kunstverzameling van Anton Philips, grondlegger van het elektronicaconcern. Tsiporah vertelt enthousiast over zijn collectie. “De schalen zorgen voor leuke gesprekken, mensen zijn verbaasd dat Philips aardewerk verzamelde.”
Beeld: Aronson Antiquairs. Blue and White Baluster-Shaped Flower Holder and Cover. Delft, circa 1680. Marked and numbered 2 SVE 18 in blue for Samuel van Eenhoorn, the owner of De Grieksche A (The Greek A) factory from 1678 to 1685.
Haar passie voor kunst kwam tegelijk met de vakkennis. Voorheen was ze er niet bovengemiddeld in geïnteresseerd. En in haar vriendengroep is ze nog steeds de enige: “Mijn vrienden plagen mij dat ik dagelijks tussen bordjes en schaaltjes sta.” Voor hetzelfde geld, letterlijk, had Tisporah in de horeca kunnen werken, maar ze is blij met haar keuze. “Hier leg ik contacten en leer ik meer over de kunstwereld.”
De afgelopen dagen sprak ze vooral 50-plussers. Ondergeschikt door haar leeftijd voelt ze zich niet, maar ze vindt het vervelend als ze vragen niet kan beantwoorden. “Ik weet nog niet alles.” Gelukkig leert ze veel van haar baas en ervaren kunstliefhebbers. De dynamiek tussen oud en jong is spannend. “Ouderen hier hebben veel kennis van kunst en antiek, ik vertel hen een verhaal en vervolgens delen zij hun kennis. Dat is erg leerzaam!”
Justus Heutink (18)
Justus is waarschijnlijk de jongste galeriehouder op de PAN. Met zijn 18 jaar is hij sinds 2021 officieel vennoot van Heutink Ikonen, de onderneming van zijn ouders. Justus studeert Econometrics & Operational Research aan de Universiteit van Groningen en staat al sinds zijn veertiende op kunstbeurzen.
Binnen de stand leidt Justus je langs bijzondere ikonen die stuk voor stuk een boeiend verhaal vertellen. Ikonen zijn religieuze schilderingen op houten panelen. De werken die op de beurs hangen werden vroeger (rond 1800) getoond in Byzantijnse kerken. Een afbeelding van ‘Het Laatste Oordeel’ herinnerde mensen er bijvoorbeeld aan welke zonde zij beter niet konden begaan als ze niet in de hel wilden eindigen. Hoewel Justus gelovig is opgevoed, heeft hij dat naar zijn idee niet nodig gehad om ikonen te waarderen: “De een vindt ze mooi vanwege de religieuze achtergrond, de ander om het historische aspect of de ambacht.”
“Het allerleukste aan kunst is om te zien hoe andere mensen er naar kijken.” Net als de andere twee studenten, geniet Justus van de gesprekken die zijn blik verruimen: “Je leert op beurzen dat jouw perspectief niet het enige is. Bezoekers leren mij anders kijken en vice versa.” Natuurlijk zijn er ook vervelende bezoekers, die Justus niet serieus nemen. Of zijn leeftijd daar een rol bij speelt? “Mensen vinden het bijzonder dat ik op deze leeftijd hier sta, misschien onderschatten ze mijn kennis.” Aan interesse voor Justus’ passie ontbreekt het in ieder geval niet. “Bij een rondleiding vroeg een oudere mevrouw uit het niets opeens hoe ik in deze wereld ben beland, die vraag krijg ik wel vaker.”
De beurs bevalt hem goed, maar hij vindt het jammer dat er weinig jongeren zijn. “Kunst is niet leeftijdsgebonden,” begint Justus. “Het is te oppervlakkig om te denken dat kunst niet interessant is als je er geen ruimte of budget voor hebt. Naar kunst moet je kijken en vragen, dat kan perfect op een beurs!”
Na zijn afstuderen wil Justus bij de zaak betrokken blijven. Het combineren van twee banen in verschillende sectoren gaat zijn ouders goed af, dus hem vast ook.
Maureen Grosz (23)
Maureen behaalde dit jaar haar bachelor Kunstgeschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam en werkt als bijbaantje bij Galerie Mokum/Brandt Gallery in Amsterdam. Dit jaar zou zij voor de tweede keer op de PAN staan, maar door de nieuwe coronamaatregelen vervallen haar werkuren. Toch is ze bijna elke dag aanwezig en helpt ze nu vooral bij de op- en afbouw van de stand: “Ze zijn erg blij dat ik snel een stellingkast in elkaar kan zetten.”
De galerie toont hedendaagse kunstwerken, vaak afkomstig uit 2020 of 2021. Haar favoriet dit jaar zijn de schilderijen van Jan Maris. De drie werken zijn ‘nieuw realistisch’: beeld dat door de verf heen net een foto lijkt. Wie dichterbij komt ziet duidelijk grof schilderwerk. Deze dynamiek brengt Maureen graag over aan bezoekers. “Ik vraag hen dichterbij te gaan staan, dan zie je hele andere dingen dan van veraf.”
Kunst roepen haar inziens pure reacties op. “Het is gaaf dat iemand zijn karakter durft te laten zien door middel van andermans kunstwerken.” Wel merkt ze dat haar perspectief anders is dan dat van de bezoekers. Ze wijst naar een schilderij waarop een slapende vrouw is afgebeeld. “Ik vind niet dat je vrouwen tegenwoordig nog zo kan objectiveren, het schilderij is een beetje creepy, maar dat is mijn mening.” Die discussie gaat ze met bezoekers niet aan. “Ouderen hebben vaak een ander wereldbeeld dan ik herken uit mijn generatie.”
Maureen wil graag taxateur worden: het inschatten van de waarde van een kunstwerk ligt haar. Een baantje op een kunstbeurs helpt haar haar netwerk verbreden: “De kunstwereld is groot, zo zet ik mijzelf in de markt.” Sinds kort zit Maureen bij de Young Collectors Circle. Hier ontmoet ze veel jongeren met een gedeelde passie voor kunst: “Het is zo leuk, alles draait daar om kunst!”
Hoewel Maureen een voorstander is van het aansporen van jongeren tot beursbezoeken, is ze het eens dat de PAN intimiderend kan overkomen. De PAN is een chique beurs, de bezoekers zijn van een bepaalde klasse en het draait onder andere om het maken van winst. Andere kunstbeurzen zoals Art Rotterdam of de Affordable Art Fair zijn toegankelijker. “Op de PAN worden serieuze zaken gedaan, galeries tonen hun duurste werken, maar een gesprek aangaan kan natuurlijk altijd.”
Het beurswerk is zwaar, beamen de drie studenten. Je bent representatief voor de zaak en staat de hele dag op je benen. Maar het delen van hun passie met anderen verzacht de pijn: “Kunst is voor iedereen, je moet gewoon beginnen met kijken!”
Met medewerking van Jan Tourkov