Lhbt’ers die opkomen voor Palestina krijgen vaak te horen dat zij aan de verkeerde kant staan, omdat lhbt’ers in Israël vrij zijn en in Palestina worden onderdrukt. Maar klopt dat wel? Redacteur Tijmen van Voorthuizen sprak Dr. Mikki Stelder over deze tegenstelling.
“Queers against apartheid verloochenen zichzelf wat betreft Palestina” luidde de kop van een opiniestuk in Het Parool drie weken geleden. Het stuk was een reactie op de aanwezigheid van enkele queer demonstranten bij de demonstratie tegen de Israëlische bezetting op de Dam op 18 mei. Het werd hen verweten dat zij zich weliswaar tegen apartheid uitspraken, maar voorbijgingen aan de onderdrukking van de lhbt+-gemeenschap in Gaza en de Westelijke Jordaanoever door de Palestijnse autoriteiten. In die column, net als in het bredere publieke debat, wordt het beeld geschetst van Israël als enige staat in het Midden-Oosten waar lhbt+’ers vrij en geëmancipeerd zijn. Kun je daarom als lhbt+’er wel pro-Palestina zijn?
Israël staat wereldwijd bekend als een land met een levendige lhbt+-scene, met als hoogtepunt de wereldberoemde Tel Aviv Pride. Jaarlijks komen hier zo’n 250.000 bezoekers op af, wat het tot een van de populairste Pride-evenementen ter wereld maakt. Neem een reisgids voor Israël en Tel Aviv wordt daarin steevast gepresenteerd als gay metropool, waar een kwart van de mensen homo is en ook transgenders volledig geaccepteerd worden. Het conservatievere Palestina lijkt dan al gauw een tegenpool van de progressieve en tolerante Israëlische feeststad.
Homorechten worden ingezet om minder sierlijke zaken te legitimeren of te verhullen, alsof een lelijke plek op een muur wordt verborgen onder een lik roze verf
Mikki Stelder (zij/hen) is kritisch op dit beeld. In hun proefschrift analyseerden ze de vervlechting van de Israëlische bezetting van Palestijnse gebieden als ‘pinkwashing’. Daarbij worden lhbt+-emancipatie en homorechten ingezet om minder sierlijke zaken als uitbuiting en mensenrechtenschending te legitimeren of te verhullen, alsof een lelijke plek op een muur wordt verborgen onder een lik roze verf. Zo promoot Israël zichzelf als tolerant en lhbt+-vriendelijk land, met Tel Aviv als pronkstuk. Hierbij wordt ook vaak ingespeeld op het beeld dat lhbt+-gemeenschappen in islamitische landen niet veilig zijn.
Volgens Stelder is pinkwashing, en seksualiteit in het algemeen, diep verbonden met Israëlisch nationalisme: “Militarisme en nationalisme zijn erg diep verankerd in de Israëlische maatschappij. Als een reactie op Europees antisemitisme waarbij Joodse mannen als zwak en lui werden gestereotypeerd, werd het voor Israëlische mannen een ideaal om sterk, masculien en strijdvaardig te zijn. In de jaren zeventig en tachtig zie je dat ook in de Israëlische homobeweging, omdat homomannen te kampen hadden met vergelijkbare stereotypen van zwakheid en vrouwelijkheid. Het eerst verworven homorecht in Israël werd het recht om in het leger te dienen. Elders ging de homobeweging meestal juist gepaard met anti-oorlogsbewegingen uit de linkse hoek. In Israël gebeurde het tegenovergestelde.”
Volgens Stelder verklaart dat de verbinding tussen pinkwashing en Israëlisch nationalisme: “Seksualiteit gaat in Israël gepaard met zionistisch nationalisme. Dat zie je in pinkwashing ook terug. Het is niet genoeg voor Israël om te zeggen dat ze een homovriendelijk land zijn; het krijgt een hele nationalistische toon, doordat homo-emancipatie Israël als natie superieur zou maken aan andere landen in het Midden-Oosten.”
Pinkwashing is meer dan een campagne om de bezetting te legitimeren. Het is een vorm van geweld om verschillende groepen binnen de Palestijnse gemeenschap tegen elkaar op te zetten
Palestijnse lhbt+-organisaties als alQaws en Aswat zien de bezetting van Palestijnse gebieden als de kern van hun problemen. De pinkwashing-strategie van Israëlische zijde is volgens het rapport “Pinkwashing is Colonial Violence” van alQaws meer dan een campagne om die bezetting te legitimeren. Het is een vorm van geweld die het doel heeft om verschillende groepen binnen de Palestijnse gemeenschap tegen elkaar op te zetten. De Palestijnse organisatie ziet bijvoorbeeld dat door pinkwashing het idee wordt versterkt dat in de Palestijnse maatschappij seksuele- en genderdiversiteit niet thuishoort. Voor Palestijnse lhbt’ers is dat natuurlijk erg problematisch. De auteurs van het rapport constateren dat de pinkwashing retoriek sterk is geïnternaliseerd in de Palestijnse gemeenschap, waardoor Palestijnse lhbt’ers moeten kiezen tussen hun Palestijnse- of lhbt+-identiteit, zo raken ze sociaal geïsoleerd en wordt hen de mond gesnoerd. Bovendien worden ze als gevolg van pinkwashing vaak weggezet als collaborateurs met Israël. “Dat heeft ook een concrete aanleiding.” voegt Stelder toe. “Een aantal jaar geleden werd een rapport gepubliceerd waaruit bleek dat de Israëlische geheime dienst Palestijnse homo’s dwingt om informant te worden met het dreigement ze anders te outen in hun gemeenschap”
Naast de gevolgen voor Palestijnse lhbt-ers maakt pinkwashing het volgens Stelder moeilijk voor lhbt-ers buiten Israël en Palestina om zich solidair te verklaren met Israël. “Je hoort wel eens dat je niet pro-Palestina kan zijn omdat je dan een zelfhatende queer bent, omdat Hamas homo’s onderdrukt. Nu wil ik niet beweren dat Hamas een homovriendelijke organisatie is, maar Palestijnse homo’s zijn voornamelijk slachtoffer van Israëlische bombardementen van de Gazastrook die geen onderscheid maken tussen homo- en heteroseksuele Palestijnen. Die bezorgdheid over het geweld tegen Palestijnse lhbt-ers door Hamas is dus erg arbitrair.” Stelder vult aan: “Wat we in het westen vaak over het hoofd zien is dat bevrijding voor Palestijnse lhbt-ers gepaard moet gaan met het beëindigen van de bezetting.”
Kun je dus pro-Palestina zijn als lhbt+’er? Volgens Stelder kan dat heel goed. Het beeld van Israël dat als voorvechter van vrijheid en gelijkheid voor lhbt+’ers strijdt tegen het conservatieve Palestina waar lhbt+’ers worden onderdrukt, is vertekend als gevolg van de Israëlische pinkwashing-campagne. Die campagne zorgt er bovendien voor dat de mensen om wie het gaat, de Palestijnse lhbt+’ers, buitenspel worden gezet. “Ik denk dat het belangrijkste is dat we moeten leren luisteren naar Palestijnse stemmen, vooral naar Palestijnse homo- en trans-stemmen, wanneer het gaat om pinkwashing.”
Met medewerking van Jan Tourkov