Op 17 maart mag er weer gestemd worden, maar wie heeft er nou écht de tijd om alle verkiezingsprogramma’s door te nemen? Redacteuren Thijs Booden en Maurits van Egdom analyseerden ze dit keer met de focus op racisme en inclusie.
Disclaimer: De partijen zijn gekozen op basis van drie onderdelen: of ze nu al in de Tweede Kamer zitten (op afsplitsingen na), of ze naar voren zijn gekomen uit de Red Pers-lezersenquête én of ze op een substantieel aantal zetels staan in de peilingen. Mocht er in onderstaand stuk een uitspraak, standpunt of idee niet worden uitgelegd, komt dat doordat de desbetreffende partij er zelf ook geen uitleg bij heeft gegeven.
Onderaan deze pagina staan de schuingedrukte termen volledig uitgelegd. De term om de ‘LHBTI-gemeenschap’ aan te duiden, is niet overal hetzelfde omdat de verschillende partijen er een andere afkorting voor gebruiken.
PVV – ‘Uw Nederland’
De PVV windt er geen doekjes om. De partij gelooft in een Nederland waar burgers zich veilig voelen, een land waar men trots is op zijn of haar eigen cultuur. Daarbij staat één ding voorop: de rechts-populistische partij laat zich door anderen geen racisme en discriminatie aanpraten, zeker niet door ‘lieden’ die Nederland liever vandaag dan morgen willen ‘vernietigen’. Om die reden moet Nederland als het aan de PVV ligt weer beschermd worden tegen invloeden van buitenaf: “Het is hoogste tijd om onze vrijheid te verdedigen.”
De partij wil Nederland de-islamiseren, omdat de islam onvrijheid, discriminatie en geweld met zich meebrengt. Om dit te bewerkstelligen, moet verspreiding van de islamitische ideologie verboden worden. Ook gaan de grenzen dicht voor asielzoekers en migranten uit islamitische landen. ‘Positieve discriminatie’ en diversiteitsbeleid worden door de partij stilgelegd.
CDA – ‘Discriminatie en racisme zijn ontoelaatbaar’
Het CDA is standvastig. “Voor racisme en discriminatie is geen enkele plaats in onze samenleving,” schrijft de partij. Haatzaaien, delicten met een discriminatie-achtergrond en groepsbeledigingen moeten sneller en strenger worden aangepakt en bestraft. Verder gaan de christendemocraten anoniem solliciteren aanmoedigen. Op die manier willen ze bewuste en onbewuste discriminatie op de arbeidsmarkt tegengaan, zodat iedereen gelijke kansen krijgt, ondanks afkomst en achternaam.
Daarbij wil het CDA meer aandacht voor ouderen op de arbeidsmarkt, omdat zij vaak de dupe zijn van leeftijdsdiscriminatie. De partij komt daarom met een voorstel: ervoor zorgen dat iedere oudere tot aan het pensioen gekwalificeerd blijft. Ook de drempel om ouderen in dienst te nemen en te houden, wordt verlaagd.
Tevens wil de partij dat discriminatie op grond van ‘handicap’ en ‘seksuele gerichtheid’ expliciet wordt genoemd in artikel 1 van de Grondwet over gelijke behandeling. Om iedereen gelijke kansen te geven, pleit het CDA voor een inclusieve wetgeving waar de toegankelijkheid voor mensen met een beperking wordt gewaarborgd, net zoals in de Europese Accessibility Act. Het CDA richt zich op zowel acceptatie als bescherming van kwetsbare groepen als vrouwen en LHBT’ers.
GroenLinks – ‘Etnisch profileren bij de politie en belastingdienst stopt onmiddellijk’
GroenLinks strijdt voor een inclusieve en verbonden samenleving, waarin iedereen gelijk wordt behandeld en waar voor discriminatie en racisme geen plaats is. Als het aan de partij ligt, kunnen discriminerende werkgevers, scholen en sportverenigingen op problemen rekenen. De subsidiekraan wordt dichtgedraaid en aanbestedingen worden stopgezet. Op die manier wordt discriminatie op de arbeidsmarkt gehandhaafd en aangepakt.
Tevens komt de ecologische partij met een nieuw programma waarin staat dat de in- en doorstroom van vrouwen, mensen met een beperking en mensen met een migratieachtergrond in het bedrijfsleven en in publieke organisaties wordt versneld. Op die manier wordt de gelijkwaardigheid – naast gelijke lonen voor hetzelfde werk – tussen vrouwen en mannen vergroot.
Ook wordt institutioneel racisme bij de overheid aangepakt. Een nieuwe en onafhankelijke adviescommissie, genaamd Nationaal Coördinator Anti-discriminatie, moet ervoor zorgen dat de aanpak van discriminatie en racisme in Nederland nauwkeurig wordt uitgevoerd. Daarnaast moet de commissie het kabinet en overheidsorganisaties omtrent dit thema adviseren waar nodig.
Tot slot moeten slavernij en koloniaal geweld een prominente plek krijgen in het onderwijscurriculum en in culturele instellingen.
DENK – ‘Een budget van één miljard euro voor de bestrijding van discriminatie’
DENK wil dat de overheid harder optreedt tegen discriminatie en racisme, zowel in de overheid als in de Nederlandse samenleving. Om die reden heeft de partij een ambitieus plan opgesteld. De partij wil één miljard euro vrijmaken voor de bestrijding van discriminatie. Ook komt er een nieuwe minister, de minister van Inclusiviteit genaamd, die ervoor moet zorgen dat de inclusiviteit in de samenleving wordt bevorderd en gewaarborgd.
Etnisch profileren bij de politie, bij de belastingdienst, in het onderwijs en op de woningmarkt worden door de multiculturalistische partij verbannen uit de samenleving en overheidsinstanties, net als de verschillen in straftoekenning door de rechtsstaat. Als het aan de partij ligt, komt er een nieuw gespecialiseerd team bij de politie dat discriminatie aanpakt en opspoort. Ook komt er een einde aan de hokjescultuur in Nederland en hate speech over religies, want de partij staat ‘pal’ voor gelijkwaardigheid.
Net als GroenLinks wil de partij slavernij en koloniaal geweld een prominente plek geven in het onderwijscurriculum en in culturele instellingen. Daarbij wil ze het koloniale verleden in de publieke ruimte aanpakken. Standbeelden en straatnamen worden verwijderd, en Zwarte Piet als discriminerende karikatuur wordt wettelijk verboden.
D66 – ‘Harde straffen, bewustwording, dialoog en zelfreflectie als tegengif’
De partij wil in de strijd tegen discriminatie en racisme in Nederland een nieuwe commissie, genaamd Nationaal Coördinator Discriminatiebestrijding, aanstellen die genoeg middelen en mandaat heeft om dit almaar groeiende probleem aan te pakken. Dat is een wens waar D66 lang voor heeft gestreden. Ook komt er een commissie die onderzoekt hoe ‘diepgeworteld’ racisme in Nederland is en wat de oorzaken hiervan zijn.
De sociaal-liberale partij wil dat toezichthouders en antidiscriminatiebureaus regelmatig in de Tweede Kamer worden uitgenodigd om politici bij te praten. Bewustwording, dialoog en zelfreflectie zijn volgens de partij belangrijke ‘vaccinaties’ om de hedendaagse discriminatie aan te pakken. Net als DENK wil de partij een nieuw gespecialiseerd rechercheteam bij de politie, dat discriminatie aanpakt en opspoort. Naast een nieuw gespecialiseerd team pleit D66 voor een politie die voor iedereen is.
Om gelijke kansen op de arbeidsmarkt en woningmarkt te stimuleren, wordt er een boete opgelegd aan bedrijven, werkgevers en uitzendbureaus die discrimineren bij hun selectie en werving. Zo’n boete kan oplopen tot tienduizend euro. Bovendien werkt de partij niet samen met bedrijven, politieke partijen en bemiddelaars en dienstverleners die discrimineren. Om ongelijke kansen en discriminatie bij het vinden van een stageplaats te verminderen, wordt de selectie voor stages verplaatst naar de scholen zelf.
SGP – ‘Werken aan een veilig en leefbaar Nederland’
De partij is kort van stof. De religieus-rechtse partij wil discriminatie bij sollicitaties aanpakken. Dit vraagt volgens de SGP om actief toezicht van de Inspectie SZW en andere gerelateerde organisaties. Verder wil ze dat gemeenten werk maken van een lokale ‘inclusieagenda’, zodat mensen met een beperking kunnen deelnemen aan het openbare leven. De partij wil bonussen uitdelen aan gemeenten die ervoor zorgen dat ouderen of mensen met een beperking in dienst worden genomen.
Partij voor de Dieren – ‘Een rechtvaardige samenleving’
De dierenpartij streeft naar een inclusieve samenleving, waarin iedereen gelijkwaardig is, gelijke kansen krijgt en niet buitenspel wordt gezet. Ook komt er een verbod op LHBTI-discriminatie en alle ‘paren’ krijgen dezelfde rechten als heteroseksuele paren. Dit wordt – als het aan de partij ligt – ook expliciet genoemd in artikel 1 van de Grondwet over gelijke behandeling.
Om de bewustwording van jongs af aan te versterken, wordt er tijdens de lerarenopleiding aandacht besteed aan de bestrijding van discriminatie en kansengelijkheid. Net als het CDA wil de partij anoniem solliciteren aanmoedigen, omdat iedere sollicitant recht heeft op een eerlijk en transparant proces en sollicitatiegesprek. De partij vindt dat mensen met een beperking ook een ‘volwaardig’ lid van de samenleving moeten worden. Ook wordt de toegang tot overheidsgebouwen en publieke voorzieningen – waaronder onderwijs, openbare instellingen en openbaar vervoer – voor iedereen toegankelijk.
Tot slot moet Nederland zijn excuses aanbieden voor haar koloniale- en slavernijverleden.
JA21
In het partijprogramma van JA21 zijn geen standpunten te vinden rondom de thema’s racisme, discriminatie en inclusie.
VVD – ‘Ongemak in de discussie’
De partij voelde aanvankelijk enig ongemak om zich in de discussie te mengen over discriminatie en racisme na het politiegeweld in Amerika en de Zwarte Pieten-kwestie. Ze zegt in haar partijprogramma dat ‘veel activisten hun terechte verzet verbinden aan een uiterst linkse agenda’, zoals ‘naïeve standpunten’ over open grenzen en identiteitspolitiek. Ook voelt de VVD ongemak bij de term institutioneel racisme, aangezien er veel eerlijke en hardwerkende mensen bij overheidsdiensten zouden werken.
Desalniettemin willen de liberalen een luisterend oor bieden als mensen pijn ervaren of discriminatie hen achterstelt. Er komt een actief vervolgingsbeleid bij haatzaaien door extremistische predikers, een verbod op conversietherapie en de mogelijkheid voor LHBTI’ers om bloed te doneren als het aan de VVD ligt. Ook wil de partij racisme en andere vormen van discriminatie in de sport hard aanpakken en een toezichthouder aanstellen voor algoritmen om willekeur en discriminatie te voorkomen.
Forum voor Democratie – ‘Geen positieve discriminatie’
Als het aan de partij ligt, is iedereen gelijk voor de wet, maar moet er niet doorgeslagen worden met ‘quota’ en ‘positieve discriminatie’. Discriminatie vanuit de overheid richting burgers is ongeoorloofd, maar dat betekent ook dat quota onwenselijk zijn, want: iedereen is gelijk.
Forum voor Democratie wil geen geld geven aan projecten en organisaties die strijden tegen Zwarte Piet of andere ‘multiculturele projecten’ die een bijzondere identiteit zouden vertegenwoordigen. In Nederland moeten mensen op individuele kwaliteiten worden beoordeeld, aldus de rechts-conservatieven, en moet niemand a priori als hulpbehoevend worden gezien.
ChristenUnie – ‘Inclusieve speeltuinen en kinderopvangen’
De partij heeft het veel over ‘inclusiviteit’: ze wil inclusieve speeltuinen en inclusieve kinderopvangen. Racisme bannen we alleen samen uit, aldus de ChristenUnie, en daarom wil ze een coalitie vormen die moet leiden tot een breed gedragen aanpak om racisme tegen te gaan (op onder andere de arbeidsmarkt of in sport). Tevens dient er aandacht te komen voor de schaduwkanten van de Nederlandse geschiedenis, om te beginnen door formele excuses aan te bieden voor de slavernij.
De ChristenUnie heeft het ook over ‘meer expertise over bekeerlingen en LHBTI’ers’. Ze willen meer gespecialiseerde hoor- en beslismedewerkers bij de IND om de ‘geloofwaardigheid’ van een bekeringsverhaal en/of geaardheid goed te kunnen beoordelen.
Partij van de Arbeid – ‘Betere zorg voor trans personen’
Als het aan de PvdA ligt, worden LHBTI-rechten definitief verankerd in artikel 1 van de Grondwet, naast een verbod op ‘homogenezing’. Maar de sociaaldemocraten willen nog veel meer, waaronder het recht op transitieverlof voor trans personen, betere zorg voor trans personen en het voorkomen van zelfdoding onder LHBTI’ers.
De partij wil ook dat de bestrijding van discriminatie en racisme voortaan direct vallen onder de premier: ‘omdat het gaat om Artikel 1, omdat het nodig is.’ Tevens wil ze een staatscommissie over institutioneel racisme en de overheidsregistratie van persoonskenmerken aan banden leggen (kenmerken als migratieachtergrond en geslacht worden bijvoorbeeld alleen bijgehouden als dit een voordeel heeft voor de geregistreerde). Bij de politie en het OM komt er meer aandacht voor discriminatie en racisme.
SP – ‘Een einde aan haatprediken’
De SP accepteert geen enkele vorm van discriminatie. Discriminatie moet bestreden worden en daarom krijgt de politie en het OM meer mensen en mogelijkheden om discriminatie van ‘onder meer LHBTI+’ers’ te onderzoeken en te vervolgen. Ook krijgt de arbeidsinspectie meer mogelijkheden om discriminatie op de arbeidsmarkt te voorkomen.
De partij wil ‘ons vrije en democratische land’ beschermen tegen organisaties of mensen die haat zaaien en geweld prediken. Extreme salafisten en extreemrechtse groeperingen worden vervolgd of uit ons land geweerd.
50Plus – ‘Leeftijdsdiscriminatie moet stoppen’
De woorden ‘racisme’ en ‘inclusie’ zijn niet in het partijprogramma van 50Plus opgenomen. Over ‘discriminatie’ staat wel iets geschreven: leeftijdsdiscriminatie op de arbeidsmarkt wordt tegengegaan als het aan de ouderenpartij ligt. Daarnaast wil de partij de acceptatie en tolerantie van de LHBTIQ-gemeenschap bevorderen.
Volt Nederland – ‘Een minister voor Emancipatie en Kansengelijkheid’
De partij zet zich niet alleen in om discriminatie tegen te gaan in Nederland, maar ook ‘in landen zoals Polen’. Volt Nederland wil een minister (zonder portefeuille) voor Emancipatie en Kansengelijkheid instellen, die zich op twee vormen van beleid richt. De eerste beleidsvorm is het doelgroepenbeleid – een beleid gericht tegen discriminatie – en de tweede is het departementaal beleid – een beleid om de overheid te faciliteren en te evalueren. Dit zou zorgen voor meer gelijkheid in de samenleving.
De pan-Europese partij wil ook dat de overheid een voorbeeldfunctie heeft, waarbij sprake is van een gelijke vertegenwoordiging in onder andere sekse. Rechters en ambtenaren worden getraind in het herkennen en aanpakken van discriminatie en vooroordelen, de termen ‘gender’ en ‘seksuele gerichtheid’ worden opgenomen in artikel 1 van de Grondwet, het trans-vaderschap wordt juridisch erkend en in het onderwijs komt er aandacht voor institutioneel racisme en inclusieve seksuele voorlichting.
BIJ1 – ‘Het gehele programma in teken van racisme en inclusie’
Eigenlijk mag het gehele partijprogramma van BIJ1 worden gezien als een pamflet tegen racisme en discriminatie. Bij vrijwel elk thema wordt aandacht geschonken aan diversiteit en gelijkheid. Het is onmogelijk om al deze standpunten kort samen te vatten, dus noemen we hier enkele van de meest opvallende.
De aanpak van racisme in alle facetten van de samenleving wordt een topprioriteit. Allereerst komt er een Ministerie van Gelijkwaardigheid. Ook komt er een breed onafhankelijk onderzoek naar racisme binnen overheidsinstanties. Aangiftes en meldingen over racistisch geweld worden serieuzer opgepakt. Blackfacing wordt verboden in de openbare ruimte. De overheid maakt excuses voor het slavernijverleden en bovendien worden kosten noch moeite gespaard bij de financiële consequenties daarvan.
En tot slot: suïcidaliteit onder LHBTIQI+-jongeren krijg meer aandacht, de zorg voor trans personen wordt gezien als reguliere zorg en koloniale straatnamen krijgen duiding of worden weggehaald.
Wat bedoelen ze met?
Hokjescultuur: Een cultuur waar mensen op basis van geloof, huidskleur en afkomst worden ingedeeld.
Conversietherapie: Zogenoemde, niet-wetenschappelijke homogenezing, om homoseksualiteit te voorkomen of ‘genezen’.
Minister (zonder portefeuille): Een minister die verantwoordelijk is voor een bepaald beleidsterrein zonder het departement te leiden.
Blackfacing: Zwarte schmink over een gezicht smeren, zoals bijvoorbeeld bij Zwarte Piet gebeurt.
Met medewerking van Lise van der Veer.