Op 17 maart mag er weer gestemd worden, maar wie heeft er nou écht de tijd om alle verkiezingsprogramma’s door te nemen? Redacteuren Thijs Booden en Maurits van Egdom analyseerden ze dit keer met de focus op huizenmarkt en wonen.
Disclaimer: De partijen zijn gekozen op basis van drie onderdelen: of ze nu al in de Tweede Kamer zitten (op afsplitsingen na), of ze naar voren zijn gekomen uit de Red Pers-lezersenquête én of ze op een substantieel aantal zetels staan in de peilingen. Mocht er in onderstaand stuk een uitspraak, standpunt of idee niet worden uitgelegd, komt dat omdat de desbetreffende partij er zelf ook geen uitleg bij heeft gegeven.
Onderaan deze pagina staan de gebruikte termen volledig uitgelegd.
PVV – ‘Een betaalbaar dak boven iemands hoofd is niet meer vanzelfsprekend in Nederland’
De Nederlandse woningmarkt is volgens de PVV een puinhoop geworden. De woningen die beschikbaar zijn, zijn voor de doorsnee Nederlander niet te betalen. Ook zijn de koop- en huurprijzen naar een ‘recordhoogte’ gestegen. “Nederland verkeert in een wooncrisis,” beschrijft het partijprogramma. Hier wil de PVV op inspelen. De partij wil een rem op het toewijzen van woningen aan asielzoekers en statushouders, zodat er meer woningen vrijkomen voor de lage- en middeninkomens.
Ook moeten er meer sociale, koop- en middenhuurwoningen bijkomen. Een nieuwe minister, de minister van Wonen, moet ervoor zorgen dat het woonbeleid en de woningbouw in de toekomst wordt gewaarborgd. Tevens moeten de huurprijzen omlaag en moeten de huurprijzen voor middenhuur altijd gelijk blijven, zodat bewoners in aanmerking blijven komen voor een middenhuurwoning.
Verder moet de regelgeving rondom stikstof, PFAS, geluid, lucht, milieu, duurzaamheid en klimaat stoppen. Als het aan de partij ligt, worden de beschadigde huizen van gedupeerde Groningers – de hedendaagse gaswinningsproblematiek in Groningen – versterkt en hersteld. De rekening is voor de overheid. Tot slot wil de PVV permanente bewoning van vakantiehuizen mogelijk maken.
CDA – ‘Eén miljoen nieuwe woningen in tien jaar tijd’
Ook het CDA ervaart een wooncrisis op de Nederlandse woningmarkt. Een grootschalig Nationaal Woonplan moet ervoor zorgen dat er binnen tien jaar tijd één miljoen duurzame woningen bijkomen. Een kwart van die woningen worden ‘speciaal’ gereserveerd voor jongeren en starters. Om dit plan in goede banen te leiden, keert de minister voor Volkshuisvesting terug in het nieuwe kabinet. Deze minister krijgt een regierol, wijst nieuwe bouwlocaties aan en maakt met provincies en gemeenten bindende afspraken over de kwaliteit en kwantiteit van woningen.
De partij komt op voor het groeiende aantal daklozen in Nederland. Een maatschappelijk en sociaal probleem dat volgens de christendemocraten aangepakt moet worden. Om die reden wil het CDA een ruimer aanbod van tijdelijke woonvormen, een beperking op huisuitzettingen wegens huurschulden en wil de partij kantoorpanden laten ombouwen.
Voor nieuwbouwprojecten wil het CDA een groennorm, zodat het de balans tussen wonen, natuur en recreatie kan beschermen. Daarnaast ziet het CDA in houtbouw een duurzaam alternatief voor steen en beton, omdat het CO2 vasthoudt in plaats van uitstoot. Bovendien mogen steden van de partij buiten haar stadsgrenzen gaan bouwen.
D66 – ‘Huisjesmelkers die torenhoge huren vragen, worden aangepakt’
D66 wil een herhaling van de vorige crisis voorkomen, toen Nederland stopte met bouwen. Om die reden wil de sociaal-liberale partij een woningbouw van 75 duizend nieuwe betaalbare woningen in nieuwe en oude wijken per jaar realiseren.
Daarbovenop wil D66 meer middenhuurwoningen voor starters – daarbij wordt de overdrachtsbelasting voor starters afgeschaft -, middeninkomens, leraren, agenten en verplegers. Voor beleggers gaat de overdrachtsbelasting juist wel omhoog, van twee procent naar acht procent. Zo zet de partij in op een ‘eerlijke woningmarkt’. Voor 2030 moeten er meer dan een miljoen woningen gebouwd zijn. Kortom, ambitieuze woondoelen.
Tevens wil de partij naar de werkelijke lasten van een studieschuld kijken, wanneer iemand een woning wil kopen. Aangezien Nederland kampt met een tekort aan studentenwoningen willen de democraten veel leegstaande kantoor- en winkelpanden ombouwen tot studentenkamers. Daarnaast wil D66 dat gemeenten meer ruimte voor studentenwoningen in binnensteden vrijgeven.
GroenLinks – ‘Een betaalbaar huis voor iedere Nederlander’
“De stress bij huizenzoekers stijgt en het aantal daklozen is in de afgelopen tien jaar verdubbeld,” staat in het partijprogramma. Volgens GroenLinks bevindt Nederland zich in de grootste woningcrisis sinds de Tweede Wereldoorlog. De wanhoop groeit met de dag. Er is een tekort aan goede en betaalbare woningen, de huurprijzen in steden blijven stijgen en de wachtlijsten voor een sociale huurwoning worden alsmaar langer. Hier wil de progressief-linkse partij op inspelen.
Net als het CDA en JA21 wil de partij een terugkeer van de minister van Volkshuisvesting. Deze minister draagt de verantwoordelijkheid voor de uitvoering van de grondwet, waarin staat dat iedereen een dak boven het hoofd krijgt. Verder wil de partij een ‘eerlijke huurprijs’ met behulp van een huurplafond. De huurbescherming wordt versterkt, de woonplicht wordt ingevoerd en als het aan GroenLinks ligt, krijgt iedereen weer een vast huurcontract. Als laatste moet de overheid binnen tien jaar één miljoen woningen bijbouwen. Alleen zo wordt het woningtekort in Nederland opgevangen.
SGP – ‘Een starterslening voor iedere starter op de woningmarkt’
“De woningmarkt heeft jaren op rood gestaan en is inmiddels op meerdere plekken oververhit,” concludeert de SGP in haar partijprogramma. Om het tij te keren, heeft de partij een ambitieus plan opgesteld, waarmee de doorstroming op gang komt. Zo kunnen ouders belastingvrij hun kinderen helpen bij het aanschaffen van een woning of bij het aflossen van een hypotheek.
Daarbovenop mogen starters hun aflossing over een langere periode ‘uitsmeren’, zodat hun maandlasten lager uitvallen. Ook krijgen ze een starterslening als extra ondersteuning. Als het aan de partij ligt, krijgen werknemers met een tijdelijk contract eerder een hypotheek toegediend. Tot slot wil de SGP dat de hypotheekrenteaftrek wordt hervormd.
JA21 – ‘Bouwen, bouwen, bouwen en nog eens bouwen’
Net als het CDA en GroenLinks wil JA21 een nieuwe minister van Volkshuisvesting, die een goed lopende bouwput opzet en begeleidt. Bovendien heeft JA21 een nieuw bouwplan in elkaar gemetseld: het bouwen van een nieuwe stad. Fractievoorzitter Annabel Nanninga noemt het plan een ‘droomproject’ van de partij. Het levert volgens Nanninga zowel nieuwe woningen als extra banen op. Het moet uiteindelijk woningen opleveren voor 75 duizend tot 150 duizend inwoners waar starters, jonge gezinnen en ouderen zich kunnen vestigen.
Tevens wordt de overdrachtsbelasting tot twee procent verlaagd en wordt deze afgeschaft voor starters. Deze regeling geldt voor de aankoop van iedere woning. De conservatief-liberalen steunen het beleid om speculaties op de woningmarkt tegen te gaan. Tot slot wordt het eigenwoningbezit gestimuleerd in plaats van ontmoedigd en worden woningcorporaties weer als vanouds aan het werk gezet, met het bouwen van voldoende huurwoningen.
Partij voor de Dieren – ‘Passend en betaalbaar wonen in een groene omgeving’
De Partij voor de Dieren wil een goede mix tussen woningbouw en natuur. Zoals in de vorige delen van deze serie naar voren kwam, pleit de Partij voor de Dieren voor een circulaire samenleving met daarin een circulaire woningbouw. Dit betekent dat er gebruik wordt gemaakt van natuurlijke en gerecyclede materialen.
Verder wil de partij dat voormalige bouwterreinen, die door de economische crisis zijn stopgezet, worden benut voor kleinschalige bewonersinitiatieven. Als het aan de partij ligt, komt er een einde aan het kraakverbod. Studenten krijgen een huurtoeslag als de huur voldoet aan het puntensysteem.
Ook wil de ecologische partij een beter plan van aanpak voor de toenemende leegstand van winkels, kantoren en bedrijfsgebouwen in Nederland. Een transformatie van deze gebouwen en panden naar nieuwe woningen kan een alternatief zijn voor leegstand en sloop, wat weer resulteert in minder CO2-uitstoot. Ideaal voor bijvoorbeeld studenten, starters en jonge gezinnen. Tot slot wil de partij meer ruimte voor de zorg en ondersteuning van meergeneratiewonen.
DENK – ‘Een rentevrije hypotheek als mogelijkheid voor iedereen’
De conclusie van DENK is helder: Nederland kampt met een woningtekort. Om aan de vraag te voldoen, moeten er volgens de partij jaarlijks 95 duizend woningen bijkomen. Om dit te bewerkstelligen, wil DENK een Volkshuisvestingsfonds van een miljard euro inbrengen zodat er genoeg middelen beschikbaar zijn om het woningtekort in Nederland aan te pakken. De verantwoordelijkheid ligt bij de overheid, die overigens in samenspraak met de gemeenten en provincies een Nationale Volkshuisvestingsagenda opstelt. DENK hoopt op die manier starters, middeninkomens en mensen die een sociale huurwoning zoeken, nieuwe mogelijkheden te bieden.
Andere belangrijke partijstandpunten zijn het bevriezen van huurstijgingen, het reguleren van middenhuur, het aanpakken van prijsopdrijvingen door speculanten – met behulp van speculantenbelasting en zelfbewoningsplicht – en het stoppen van discriminatie op de woningmarkt. Ook wil DENK dat de diversiteit terugkeert in woonwijken.
VVD – ‘Minder regels – en een parkeerplek’
Een rechtvaardige woningmarkt met meer landelijke sturing, dat is wat de partij graag ziet. Starters horen een eerlijke kans te krijgen en automobilisten moeten ‘gewoon’ kunnen parkeren. Er komt een nationaal bouwfonds, waarbij de verantwoordelijkheid in eerste instantie lokaal ligt en de lasten worden verlaagt voor bouwers.
De besluitvormingsprocedures worden verkort, overbodige bureaucratie wordt geschrapt. Of, zoals de liberalen het zelf zeggen: extra, verzwarende regelgeving ten aanzien van woningbouw, zoals de ‘ladder van duurzame verstedelijking’, is onwenselijk. Krakers komen niet langer meer ongestraft weg; de procedure bij de rechter wordt verkort. Senioren worden verleid te verhuizen zodat hun appartement vrijkomt voor de jeugd. Agenten en verplegers (plus andere mensen met een vitaal beroep) krijgen voorrang bij sociale huurwoningen.
Forum voor Democratie – ‘Geen villataks, geen duurzaamheidseisen’
De partij wil heel snel veel nieuwe woningen bouwen. Van alle woningen mag https://redpers.nl/wp-content/uploads/2016/08/max-in-ny-1.jpgimaal 30% sociale huur zijn en de overheid mag huiseigenaren niet dwingen zonnepanelen op hun dak te zetten. Tevens komt er een aparte minister voor woningbouw (en het oplossen van de woningnood).
Als het aan de rechts-conservatieven ligt, mag studieschuld nooit worden meegerekend met de hypotheekaanvraag. Bij nieuwbouwprojecten mag de gemeente voorrang geven aan iemand die al diep in de gemeente geworteld is. Verder wil de partij stoppen met onnodige duurzaamheidseisen (net als de subsidies voor “verduurzaming”) en wordt de villataks afgeschaft.
ChristenUnie – ‘Starten moet betaalbaar zijn’
Volgens de partij vraagt de woningnood in Nederland om een groot bouwoffensief: 100 duizend woningen per jaar moeten erbij komen, waarvan een groot deel bedoeld is voor starters en senioren. Binnenstedelijk bouwen moet gestimuleerd worden en er moet ruim baan komen voor woningcorporaties, waardoor er meer sociale en (lage) middenhuurwoningen komen. Volgens de ChristenUnie gaan de woningcorporaties nu gebukt onder te strenge Europese regels.
De wegingsfactor moet, als het aan de christelijke partij ligt, gebaseerd zijn op actuele studieschuld. Starten moet betaalbaar zijn en discriminatie op de woningmarkt moet per direct gestopt worden: achternaam en afkomst mogen geen rol spelen.
Partij van de Arbeid – ‘Meer bouwen, geen hogere huur’
De verhuurderheffing zorgt ervoor dat er minder wordt gebouwd en wordt geïnvesteerd in woningen. Dat moet volgens de Partij van de Arbeid afgeschaft worden. De partij wil daarnaast een investeringsfonds voor Leefbaarheid en Bouw, waarmee onder meer wordt geïnvesteerd in woningen en de leefbaarheid van wijken en buurten. Net als de ChristenUnie willen de sociaaldemocraten er 100 duizend woningen per jaar bij.
Tevens wil de Partij van de Arbeid een ministerie van Volkshuisvesting (& Ruimtelijke Ordening en Milieu). En volgens de sociaaldemocraten moet er nog meer gebeuren. Tijdens de huidige coronacrisis moeten huren bevroren worden en moet er zekerheid komen over huursubsidie. Daarbij aansluitend moet er een sterkere huurbescherming, lagere huren en een Prins-Bernardbelasting (om pandjesbazen aan te pakken) komen. Studieschuld moet minder zwaar meewegen bij het kopen van een woning en moet er gekeken worden naar de actuele schuld.
SP – ‘Buitenspelende kinderen in de wijk’
Ook deze partij wil een einde maken aan de woningnood en een nieuw ministerie openen, met een nationaal bouwplan. Het moet jongeren en starters makkelijker worden gemaakt met meer (betaalbare) woningen. De huren gaan het komende jaar niet omhoog, maar omlaag. Daarnaast zijn huizen er om in te wonen, niet om rijk mee te worden.
Tevens moeten kinderen buiten kunnen spelen, als het aan de socialisten ligt, en moet daar rekening mee worden gehouden bij het inrichten van een buurt. De hypotheekrente, hoe goed het ook ooit is bedoeld, is nu verworden tot een subsidie voor de rijken. Het beleggen in vastgoed wordt gekoppeld aan een ‘woonplicht’, zodat degene die het huis koopt ook daadwerkelijk in het huis moet wonen.
50Plus – ‘Mantelzorg in een kangoeroewoning’
Net als een aantal bovengenoemde partijen wil ook deze partij een apart ministerie openen voor de woningmarkt. Er komt een verplichte woon-leef-visie voor gemeenten, waarin concrete plannen staan voor de bouw van sociale huur, vrijesectorhuur en koop in ‘diverse segmenten’.
Binnen gemeenten moet, als het aan de ouderenpartij ligt, ruimte komen om een eigen woning te gebruiken voor mantelzorg, zodat bijvoorbeeld in één pand twee verschillende woningen staan. Dit noemt 50Plus de ‘kangoeroewoningen’.
Volt Nederland – ‘Alles moet duurzaam’
Volt Nederland is kort maar krachtig (zoals meer partijen) over woningen en de woningmarkt. De verhuurdersheffing wordt afgeschaft, want dat heeft tot 93 duizend minder sociale huurwoningen geleid, volgens de berekeningen van de pan-Europese partij. Alles wat gebouwd wordt vanaf nu, moet duurzaam worden.
Er moet, als het aan de partij ligt, een bouwfonds komen waarmee nieuwe woningen gebouwd worden, en pensioenfondsen en verzekeraars moeten hierin investeren: de pensioenfondsen zijn dan verzekerd van rendement en woekerhuren wordt voorkomen. Ook Volt Nederland wil een nieuw ministerie: een Ministerie van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening.
BIJ1 – ‘Kraken moet kunnen’
Volgens de partij moet het recht op woonruimte wettelijk worden vastgelegd. Tevens worden er drie zaken direct afgeschaft: de kostendelersnorm, de verhuurdersheffing én de hypotheekrenteaftrek. Huiseigenaren of makelaars die discrimineren op de woningmarkt worden strafrechtelijk vervolgd en de jaarlijkse huurverhoging wordt gebaseerd op het (https://redpers.nl/wp-content/uploads/2016/08/max-in-ny-1.jpgimaal) volgen van de inflatie.
Dan nog een aantal opvallende zaken van de anti-racisme partij: woningcorporaties worden genationaliseerd en het kraakverbod wordt opgeheven. Daarnaast wil BIJ1 huurcontracten voor onbepaalde tijd de norm laten zijn en komen er voor de meest kwetsbare mensen woningen met een huur niet hoger dan 350 euro per maand.
Wat bedoelen ze met?
Statushouder: Iemand die de hele asielprocedure doorlopen heeft, om vervolgens een verblijfsvergunning van vijf jaar te krijgen. Elke gemeente in Nederland is verplicht jaarlijks een aantal statushouders huisvesten.
PFAS: Staat voor poly- en perfluoralkylstoffen. Dit zijn door de mens gemaakte stoffen die van nature niet in het milieu en de natuur voorkomen.
Meergeneratiewonen: Een manier van samenwonen waardoor gezinnen met hun kinderen (met of zonder beperking), kleinkinderen, en opa’s en oma’s bij elkaar blijven. Het levert tegelijkertijd ook een besparing in de zorgkosten op.
Speculant: Een ondernemer die huizen opkoopt met als doel deze later door te verkopen met een zo groot mogelijke winst.
Middenhuurwoning: Middenhuur biedt woonruimte aan mensen die te veel of te onregelmatig verdienen voor een sociale huurwoning, maar te weinig verdienen om een woning te kopen. Daarnaast biedt middenhuur allerlei kansen voor doorstroming en kan het helpen om de steeds duurder wordende bouwproductie betaalbaar te houden.
Zelfbewoningsplicht: Kort gezegd, houdt dit in dat de koper in de koopakte laat vastleggen dat hij of zij de intentie heeft om de aangekochte woning zelf te gaan bewonen.
Puntensysteem: Een systeem dat de https://redpers.nl/wp-content/uploads/2016/08/max-in-ny-1.jpgimale huurprijs van een woning of kamer bepaalt. Daarbij wordt bijvoorbeeld gekeken naar de grootte van de kamer, of het een keuken, toilet of douche heeft en wat de WOZ-waarde is.
Villataks: Populaire benaming voor belasting op een huis met een waarde van meer dan één miljoen.
Actuele schuld: De huidige schuld waar bij een hypotheekaanvraag naar gekeken wordt, in plaats van de oorspronkelijke schuld.
Verhuurdersheffing: Heffing voor verhuurders van woningen waar de huur lager is dan de huursubsidiegrens.
Woekerhuren: Op niets gebaseerde hoge huren.
Kostendelersnorm: Wanneer iemand samenwoont met een andere volwassene, past de gemeente de bijstandsuitkering van diegene aan.
Met medewerking van Silvijn Stokman.