Canada kent een langdurige geschiedenis van zaken met (dodelijk) politiegeweld, waar veel jongeren nu tegen protesteren. Gastauteur Jacobien van der Kleij sprak met Canada-correspondent Frank Kuin over de rol van jongeren in demonstraties tegen de nationale politie.
Een tiental mensen marcheerde zaterdagochtend 13 februari door de straten van Montreal ter ondersteuning van Mamadi III Fara Camara, die ten onrechte gearresteerd werd na verdenking van een moordpoging op een politieagent. De demonstranten zetten vraagtekens bij het politiegedrag tijdens de aanhouding van de Gambiaanse toekomstige vader en doctoraatsstudent. Officiële excuses zijn nog niet aangeboden en een onafhankelijk onderzoek binnen de SPVM is gestart.
Ik sprak met Frank Kuin, correspondent Canada bij NRC, over de rol van jongeren in demonstraties tegen de nationale politie. Afgestudeerd in Londen met een master in internationale journalistiek, kwam Frank Kuin eind jaren negentig vanwege de liefde terecht in Great White North. Nu werkt hij al 23 jaar als correspondent voor NRC Media.
Welke onderwerpen in het Canadese nieuws houden je op dit moment bezig?
“Onderwerpen met betrekking tot Canada, waar ik door de jaren heel veel over heb geschreven, zijn de multiculturele samenleving en de manier waarop hier met integratie wordt omgegaan, een vraagstuk waar de Nederlandse overheid ook druk mee is. Ook is het versterken van de rechten van minderheidsgroepen zoals de inheemse bevolking, vrouwen en zwarte mensen een veelbesproken onderwerp binnen de Canadese politiek en samenleving.
Canada was een van de eerste landen die bereid was Syrische vluchtelingen op te vangen. Sinds de verkiezing van premier Justin Trudeau in 2015 heeft Canada al meer dan 40.000 Syrische vluchtelingen verwelkomd, één van de hoofdprioriteiten van zijn liberale partij.
Er wordt zelfs gezegd dat Canada meer op Noord-Europese landen lijkt dan zijn buurland de Verenigde Staten, mede door het strikte vuurwapenbeleid, de beschaafde verzorgingsstaat en de verfrissende houding tegenover immigranten.”
Vertonen Canada en Nederland nog andere gelijkenissen naast hun multiculturele samenlevingen?
“Als gematigd progressieve landen met een relatief klein aantal inwoners, is de rol van Canada en Nederland in multilaterale verdragen en international organisaties zoals de Verenigde Naties zeer vergelijkbaar. De bilaterale relatie tussen Canada en Nederland heeft zijn wortels in een gedeelde geschiedenis die in de Tweede Wereldoorlog is ontstaan. Die gebondenheid is tegenwoordig nog terug te zien in hun gemeenschappelijke inzet voor multilateralisme, vrije en inclusieve handel en het oplossen van globale problemen zoals klimaatverandering en immigratie.”
Welke onderwerpen in Canada hebben vooral betrekking op jongeren?
“Als je kijkt naar de gemiddelde leeftijd van de First Nations (de inheemse bevolking, ook wel bekend als ‘indianen’), zie je dat dat een zeer jonge en groeiende bevolkingsgroep is.
De spanningen tussen inheemse en niet-inheemse bevolking tonen daarnaast vergelijkbare dynamieken met de Black Lives Matter-beweging in de Verenigde Staten. Zo was er in november 2012 Idle No More, een protestbeweging voor het verbeteren van de rechten van de inheemse bevolking en hun gemeenschap.
Het is in de praktijk vaak moeilijk om hen toegang te geven tot sociale hulp, gezondheidszorg en onderwijs, omdat ze in heel afgelegen delen van het land wonen en ondervertegenwoordigd zijn in de politiek. Basisvoorzieningen worden hen ontzegd en hun mensenrechten worden vaak geschonden. Elke president neemt zich voor om hun rechten en lot te verbeteren, maar uitvoering blijft vaak achter.”
Wat valt je het meest op als je kijkt naar de verhouding tussen politie, justitie en jongeren in Québec?
‘De vele protesten tegen politiegeweld in Montreal zijn sinds 1987 niet meer gestopt, toen een dodelijke schietpartij op de 19-jarige Antony Griffin veel stof deed opwaaien binnen de multi-etnische en zwarte gemeenschappen.
Dat de valse beschuldiging van Camara afgelopen maand volgens de politie niets te maken had met raciale of sociale profilering, kun je je vraagtekens bij zetten. Het beeldmateriaal dat het verkeer op Highway 40, waar Camara was aangehouden, monitorde, heeft ervoor gezorgd dat Camara, die geen criminele achtergrond had maar wel immigrant was, onschuldig verklaard werd.
Québec erkent als één van de weinige provincies in Canada Frans als hoofdtaal, wat een hele eigen cultuur en maatschappij met zich meebrengt. Daar hoort ook een hele levendige protestcultuur bij. In 1980 en in 1995 heeft Québec zich zelfs willen afscheiden van Canada via een referendum.’’
Is de protestcultuur in Québec vergelijkbaar met die in Frankrijk?
“Ik denk het wel, ja. Québec spiegelt zich vaak aan Frankrijk en er leeft een sterk gevoel van collectief belang, meer dan in Engelstalig Canada waar individualisme een grotere rol speelt. Mensen in Québec gooien sneller de knuppels in het hoenderhok om hun taal, onderwijs en identiteit te beschermen. Het levert een eigen wereldje op waarin Engels de minderheidstaal is.”
Valse beschuldigingen vanuit de Canadese politiekorps is dus een terugkerend probleem. Hoe reageert de politie hierop?
“Er leeft inderdaad een sterk activisme tegen politiegeweld in Canada. Net zoals Black Lives Matter wordt er wel aandacht aan discriminatie en onderdrukking gegeven, maar incidenten blijven zich voordoen.
Het debat over structureel racisme lijkt een gebed zonder einde te zijn. Sommigen zeggen dat er geen wetten zijn waardoor minderheidsgroepen systematisch anders worden behandeld. Ondertussen worden minderheidsgroepen in de praktijk wel anders behandeld. In de jaren tussen 2014 en 2017 hadden inheemse en zwarte mensen vier tot vijf keer meer kans om te worden aangehouden door de politie dan witte mensen, inheemse en zwarte vrouwen zelfs elf keer meer.
Er is een brede maatschappelijke discussie gaande in Canada om het gebruik van overmatig geweld te beteugelen met bodycams. Al twintig procent van de Toronto Police Service gaat er mee op stap, om meer toezicht, controle, bewijsmateriaal en documentatie te hebben. Een jaar geleden documenteerde een dashcam-video een inheemse leider Allan Adam die voor een casino in elkaar werd geslagen. Het was volgens Adam “een reactie op systematisch racisme dat al eeuwenlang gaande is in Canada”. Zijn advocaat heeft de video gebruikt als bewijsmateriaal in de rechtszaak. Hij gelooft dat het het incident niet zo verlopen zou zijn als Adam wit was.
De vraag is of het dragen van bodycams of dashcams het gedrag van politieagenten kan en gaat veranderen. Het beeldmateriaal van de dood op George Floyd op 25 mei 2020 in de Verenigde Staten werd pas maanden na de beklagenswaardige gebeurtenis vrijgegeven. Dit heeft alleen maar voor meer beroering veroorzaakt.”
Welke andere vergelijkingen zijn te maken tussen Nederland en Canada?
“Québec is een unieke provincie binnen Canada. In tien jaar is in Montreal en omgeving meer dan 350 km aan fietspaden aangelegd. Het is weliswaar geen Californië, maar veel Quebécers zijn trots op hun vooruitstrevendheid, hun immigratiebeleid en hun goede publieke voorzieningen zoals onderwijs en openbaar vervoer.”
Met medewerking van Vera Kurpershoek
Jacobien van der Kleij is bachelorstudent in toegepaste taalwetenschappen (Frans, Engels, Nederlands) aan de Sorbonne in Parijs. Ze is op dit moment in Montreal voor een minor in internationale betrekkingen en gender- en vrouwenstudies. Ze hoopt in haar artikelen een internationaal perspectief te bieden op sociaal-economische en maatschappelijke gebeurtenissen zoals demonstraties voor gendergelijkheid en tegen politiegeweld.