Op 17 maart mag er weer gestemd worden, maar wie heeft er nou écht de tijd om alle verkiezingsprogramma’s door te nemen? Redacteuren Thijs Booden en Maurits van Egdom analyseerden ze dit keer met de focus op economie, inkomen & werk.
Disclaimer: De partijen zijn gekozen op basis van drie onderdelen: of ze nu al in de Tweede Kamer zitten (op afsplitsingen na), of ze naar voren zijn gekomen uit de Red Pers-lezersenquête én of ze op een substantieel aantal zetels staan in de peilingen. Mocht er in onderstaand stuk een uitspraak, standpunt of idee niet worden uitgelegd, komt dat omdat de desbetreffende partij er zelf ook geen uitleg bij heeft gegeven.
Onderaan deze pagina staan de schuingedrukte termen volledig uitgelegd.
PVV – ‘Bij 100% sluiten, 100% vergoeding voor de kosten’
De titel verraadt het eigenlijk al: de partij komt op voor zzp’ers, werknemers en ondernemers. Deze groepen worden volgens de partij in de steek gelaten door de overheid. Zolang de coronacrisis nog voelbaar is in Nederland, moeten zij financieel geholpen worden. Voor diegenen die onverhoopt hun baan verliezen, blijven de WW en de ontslagbescherming intact.
Als het aan de PVV ligt, wordt het minimumloon verhoogd, wordt de btw op boodschappen verlaagd, gaan de huren omlaag en wordt het eigen risico in de zorg afgeschaft. Een belangrijke pijler, omdat ze de unieke verzorgingsstaat van Nederland wil behouden. Maar ook de energierekening moet omlaag. Ze hoopt op die manier de financiële klappen op te vangen, de koopkracht van Nederlanders te verbeteren en de Nederlandse arbeider te beschermen. Want één ding is zeker, de partij wil dat Nederlanders meer te besteden hebben. Tevens moet er voor zzp’ers een betaalbare verzekering voor arbeidsongeschiktheid en een betaalbare pensioenregeling komen. Kanttekening: de PVV wil deze verzekeringen niet verplichten.
Ook wil de partij tewerkstellingsvergunningen invoeren, zodat de instroom van Polen, Roemenen en Bulgaren wordt beperkt. Verder wil de partij geen uitkeringen meer voor statushouders en moet het frauderen met uitkeringen in Nederland worden aangepakt.
CDA – ‘Verschil tussen vast contract en tijdelijke aanstelling moet kleiner’
Het CDA wil sterker uit de crisis komen. De partij wil belemmeringen voor ondernemers wegnemen, zoals onnodige regelingen en ingewikkelde procedures. De partij wil een overheid die met hen meedenkt en oplossingen biedt. Verder wil het CDA de economie vernieuwen en innoveren, zodat er nieuwe banen bijkomen, mensen zich blijven ontwikkelen en nieuwe baankansen vrijkomen. Om dat voor elkaar te krijgen, komt het CDA met een nieuw herstel- en innovatiepakket. Met dit pakket willen ze investeren in de woningbouw, duurzaamheid, digitalisering en infrastructuur. Tevens wil de partij het gat tussen vaste en ‘flexibele’ werknemers verkleinen, zodat een flexbaan minder onzekerheid met zich meedraagt. Ook wordt het minimumuurloon verhoogd met 10 procent.
De partij wil dat de regelgeving rondom toeslagen, heffingen en belastingen een stuk eenvoudiger wordt. Op die manier krijgt de burger meer inzicht in zijn belastingbetaling. CDA vindt het namelijk belangrijk dat de burger meer overhoudt. Verder wil de partij industrie terug naar Europa halen. Een Made in Europe-strategie moet ervoor zorgen dat de levering van vitale producten en diensten in de maakindustrie, zorg, agrifood en (defensie)technologie wordt veiliggesteld. Ook wordt er ingezet op een Protected by Europe-strategie. Een plan dat ervoor zorgt dat Europa niet afhankelijk wordt van andere landen op het gebied van grondstoffen, energie en vitale technologieën.
DENK – ‘Diversiteitseconomie als drijfveer’
Het MKB en diversiteit zijn volgens DENK de stille krachten van de Nederlandse economie. DENK doet er alles aan om deze twee belangrijke economische ‘motoren’ draaiende te houden. Volgens de partij leidt diversiteit tot het samenkomen van nieuwe inzichten, innovaties en creativiteit. Ook zorgt het voor handel en economische groei. Voor de dappere ondernemers in het MKB heeft de partij ook een plan klaarliggen, namelijk minder bureaucratie, betere kredietverlening en minder lasten voor MKB’ers. Er moet meer geld naar het MKB dan naar de grotere bedrijven in Nederland.
DENK kenmerkt zich als een partij die opkomt voor de automobilisten. Er komt een lastenverlichting voor rijdend Nederland, de https://redpers.nl/wp-content/uploads/2016/08/max-in-ny-1.jpgimumsnelheid wordt weer opgeschroefd naar 130 km/u en als het aan de partij ligt gaan de parkeerkosten gaan omlaag.
GroenLinks – ‘Een samenleving waarin de sterkste schouders de zwaarste lasten dragen’
Net zoals het CDA wil GroenLinks sterker uit de crisis komen. Om dit te bewerkstelligen, moet iedereen zijn steentje gaan bijdragen, dus ook de superrijken en multinationals. Op die manier wil de partij de toenemende kansen- en vermogensongelijkheid in Nederland verkleinen. Zo komt er een nieuwe vermogensbelasting voor miljonairs, wordt de inkomstenbelasting voor werkenden met lage en middeninkomens verlaagd, gaan topverdieners en expats meer inkomstenbelasting betalen en komt er een nieuwe CEO-belasting voor werkgevers.
Belangrijke partijstandpunten voor (startende) studenten en jongeren zijn in dit programma veelvuldig terug te vinden. Vanaf 18 jaar komt iedere jongere in aanmerking voor een startkapitaal van 10.000 euro (via een eigen ontwikkelrekening bij DUO). Op die manier investeert de partij in de toekomst van de jongeren. Met deze bijdrage kunnen jongeren investeren in hun studie en onderneming. Daarnaast wil de partij toewerken naar een minimumloon van 14 euro per uur. Verder wil de partij het eigen risico en de zorgpremie verlagen, zodat de zorgtoeslag kan worden afgeschaft. Tevens blijft de huurtoeslag via de overheid in stand en hoeven kleine spaarders geen belasting te betalen over hun spaargeld.
Als laatste wordt het vaste contract de nieuwe norm in werkend Nederland. Er komt een einde aan contracting, payrolling en nulurencontracten, waardoor er drie belangrijke contractvormen overblijven: het uitzendcontract voor ziek en piek, het zelfstandigencontract voor zzp’ers en het vaste en tijdelijke contract voor ‘het reguliere werk’.
JA21 – ‘Werken hoort te lonen in plaats van te worden afgestraft’
Als het aan JA21 ligt, komt er een einde aan de alsmaar groeiende collectieve sector in Nederland. De prikkels die werken en ondernemen lonend en aantrekkelijker maken, moeten teruggebracht worden. Een overheid die stopt met het https://redpers.nl/wp-content/uploads/2016/08/max-in-ny-1.jpgimaal ‘afromen’ van iedere welverdiende euro. Ook moet het belastingstelsel op de schop, gaan de BTW-tarieven permanent omlaag, wordt er ingezet op meer zorgpersoneel en politieagenten – door het invoeren van betere beloningen- en komt er een fiscaal stelsel dat gezinnen ondersteunt.
Verder wordt het leenstelsel voor studenten afgeschaft, en vervangen door een studiebeurs. Alle studenten die sinds 2015 een lening hebben afgesloten komen in aanmerking voor deze beurs. Buitenlandse bedrijven moeten van JA21, voordat ze zich vestigen in Nederland, een welvaartstoets afleggen. Als het aan de partij ligt, worden de fiscale regels en het arbeidsrecht versoepelt, zodat het aantrekkelijker wordt voor kleine bedrijven om mensen aan te nemen en een MKB te starten.
D66 – ‘Het bedrijfsleven is de ruggengraat van onze economie’
De partij is standvastig: Nederland heeft een sterke economie en een succesvol bedrijfsleven nodig voor een bloeiende samenleving. D66 wil dat de kaders binnen het bedrijfsleven worden versterkt, maar tegelijkertijd ook zorgen voor een goed geschoolde beroepsbevolking. Daarnaast wil de partij goede handelsverdragen en meer publiek-private samenwerking. Verder worden innovatie binnen het MKB, scale-ups en start-ups optimaal gestimuleerd, want dat is volgens de partij goed voor de toekomst van Nederland.
De partij heeft twee economische doelstellingen. Nederland blijft de koploper in de Europese digitale economie en in 2050 moet de economie circulair zijn – zie deel één van deze artikelenreeks. Tot slot wil D66 vaste contracten voor werkgevers aantrekkelijker maken, wordt het ingewikkelde toeslagenstelsel afgeschaft en krijgen zzp’ers meer bescherming.
SGP – ‘Geen regeltjes, maar daadkracht’
Ondernemers in het MKB, waaronder familiebedrijven, krijgen van de SGP de steun die ze verdienen. “Het zijn de trekpaarden van onze economie,” beschrijft het partijprogramma. Bedrijven zorgen voor banen en dat is iets wat de SGP koestert. Maar om weerstand te kunnen bieden aan de uitdagingen van deze tijd, moeten bedrijven investeren in de toekomst, in nieuwe technieken en nieuwe baanmogelijkheden. De SGP wil ondernemers een duwtje in de juiste richting geven.
De christelijke partij streeft naar een kenniseconomie waarin wordt geïnvesteerd in de kwaliteit en kennis van universiteiten en hogescholen. Verder worden de plaatselijke economie en werkgelegenheid aantrekkelijker gemaakt. Net zoals de CU komt de SGP op voor de zondagsrust. Deze moet overigens voor de gehele samenleving gaan gelden.
Partij voor de Dieren – ‘Economische groei niet een oplossing, maar een probleem’
De Partij voor de Dieren zet in op een eco-centrale en circulaire economie. Een economie waarin vervuiling en schaarse grondstoffen zwaarder worden belast, waarin belasting op arbeid verlaagd wordt, subsidies voor de fossiele en bio-industrie verdwijnen en waarin zuinig wordt omgegaan met grondstoffen. Er wordt ook statiegeld op frisdrankblikjes en kleine flesjes geïntroduceerd, wat voor goedkopere boodschappen zou moeten zorgen.
Leuk standpunt: de partij is geen voorstander van vaste vroege sluitingstijden in de horeca. Verder komt er meer zekerheid voor zzp’ers, door middel van het invoeren van een collectieve arbeidsongeschiktheid- en ziektekostenverzekering en een Verklaring Arbeidsrelatie (VAR). Ook pleit de partij voor een ander meetinstrument dan het BBP en het BNP. Tot slot worden huren de komende jaren niet verhoogd, gaat het minimumloon omhoog naar 14 euro per uur en stijgen de AOW, de Wajong en de bijstandsuitkering mee.
VVD – ‘Makkelijker ontslaan, sneller aan het werk’
De partij wil graag de middeninkomens, het MKB en ondernemers helpen. De belastingen moeten worden verlaagd door een middeninkomenskorting. Een verdere vermindering en vereenvoudiging van regelgeving is volgens de liberalen noodzakelijk. Ook pleit de partij voor een verhoogde overheidsbijdrage aan de kinderopvang. Maar ondernemingen die niet uit zichzelf een steentje bijdragen aan de samenleving, worden teruggefloten door de overheid. De VVD wil dat mensen die minder bijdragen aan de samenleving, ook minder kunnen ‘profiteren’ van de samenleving. De partij wil een modernisering van het ontslagrecht. Dit zou kleine ondernemers helpen om sneller mensen in dienst te nemen en een rechter kan een bedrijf niet opleggen iemand in dienst te houden. Mocht een bedrijf toch ten onrechte iemand ontslaan, dan volgt er een flinke geldboete. Ten slotte willen de liberalen een ‘activering van mensen in de bijstand door een tegenprestatie’. Iedereen moet bijvoorbeeld de Nederlandse taal voldoende gaan beheersen.
Forum voor Democratie – ‘Afschaffen, verlagen en beperken’
De partij wil de overheid verkleinen en de overheidsuitgaven verlagen. Ook moeten de energiebelastingen (sterk) verlaagd worden, ODE wordt afgeschaft en de BTW moet verlaagd worden van 21% naar 19% en van 9% naar 6%. Erf- en schenkbelasting worden afgeschaft, geen ‘buitensporige vermogensrendementsheffing’ voor spaarders en er moet gestopt worden met subsidie op elektrische auto’s. Voor elke nieuwe wet of regel, moeten vijf wetten of regels afgeschaft worden. De partij wil veel afschaffen en veel verlagen. Forum voor Democratie is ook de belofte van een oud-premier niet vergeten: het Kwartje van Kok wordt teruggegeven. De rechts-conservatieven willen ook optreden tegen goedkope arbeid uit het buitenland (dit noemen ze ‘social dumping‘), een strenge controle op sociale fraude en geen uitkeringen en toeslagen meer voor mensen die in het buitenland verblijven. Tot slot: de toegang tot sociale zekerheid voor immigranten moet zo veel mogelijk worden beperkt. Het is immers geen cadeautje, vinden ze. Je moet rechten verdienen, volgens de partij.
ChristenUnie – ‘Een economie voor iedereen’
Een economie met aandacht voor gezin en relaties, dat is het kernpunt van de christelijke partij. Hun analyse over economie, werk en inkomen streeft naar bloei, niet naar groei. Werken voor de publieke zaak (onder andere in de zorg) wordt beloond. Aan het toeslagenstelsel komt een einde; dit werkt niet meer, volgens de partij. Flexwerk wordt duurder, vaste contracten aantrekkelijker en werknemers krijgen meer bescherming bij een ontslag, in tegenstelling tot bij de VVD en Forum voor Democratie.
Interessant voor jongeren: er komt een ‘omvattende aanpak’ van de jeugdwerkloosheid ten gevolge van de coronacrisis. De christenen willen koste wat het kost een verloren generatie voorkomen. Jongeren worden geënthousiasmeerd voor een baan in de zorg. De partij wil ook grootschalig aandacht besteden aan studenten die steeds meer met burn-outs te kampen hebben. De christenen zetten zich in voor meer voorlichting, heldere afspraken over werk en vrije tijd, meer thuiswerken voor wie wil, en uiteraard: zondag wordt een rustdag.
Partij van de Arbeid – ‘Veel nieuwe banen met een hoger loon’
De PvdA wil mensen van baan naar baan begeleiden. Zo komt niemand meer in een uitzichtloze positie met een uitkering. Bedrijven krijgen van de sociaaldemocraten een boete als ze niet meewerken aan deze ‘werkgarantie’. Dat zzp’ers onderbetaald worden dient per direct te stoppen. Het minimumloon wordt stapsgewijs verhoogd naar 14 euro per uur, het minimumjeugdloon wordt afgeschaft vanaf 18 jaar, de Wajong wordt verbeterd en er komen 100.000 nieuwe basisbanen.
Voor de jongeren heeft de PvdA veel aandacht. De bijstand aan jongeren wordt verhoogd, de verplichte zoektermijn van vier weken wordt daarbij ook afgeschaft. De arbeiderspartij wil dat de sterkste schouders de zwaarste lasten dragen: belastingdruk wordt verschoven van arbeid naar kapitaal, de invoering van de vlaktaks wordt teruggedraaid en banken worden dienbaar aan de samenleving. Er komt een wettelijk recht op onbereikbaarheid na werktijd en, zoals de naam van de partij al doet vermoeden, wordt de internationale dag van de arbeid op 1 mei een nationale vrije feestdag.
SP – ‘Democratie binnen bedrijven’
Als het aan de socialisten ligt krijgen werknemers meer te zeggen. Bij grote bedrijven wordt de helft van de commissarissen gekozen door de werknemers en krijgen die ook een deel van de winst. De lasten op arbeid worden verlaagd voor iedereen met een modaal inkomen en lager. Net als bij de PvdA wordt het minimumloon verhoogd tot 14 euro per uur en wordt het minimumjeugdloon vanaf 18 jaar afgeschaft.
De SP zet in op ‘eerlijke handel’ en daar vallen de handelsverdragen TTIP en CETA niet onder. Winstbejag van de rijken ten koste van de voedselveiligheid, milieu en mensenrechten wordt niet langer geaccepteerd. Er komt een nationale betaal- en spaarbank waar geld veilig is en niet mee wordt gespeculeerd. Ook moeten banken verantwoording afleggen over de maatschappelijke gevolgen van de leningen die ze verschaffen.
50Plus – ‘AOW, AOW en nog eens AOW’
Voor wie deel één van deze reeks heeft gelezen, zal het niet als een verrassing komen dat 50Plus ook over economie kort van stof is. Dat de partij zich ook vooral op de ouderen richt zal ook niet veel mensen verbazen: een volwaardige vakantie-uitkering voor AOW’ers, een dertiende maand voor AOW’ers, AOW wordt welvaartsvast, herstelbetaling voor onnodig gemiste indexatie van de periode 2008-2020 en het hervatten van de indexatie van pensioenen.
50Plus wil ook het belastingstelsel drastisch vereenvoudigen, discriminerende belastingmaatregelen voor ouderen terugdraaien, mensen onder de armoedegrens extra steunen en een gratis kinderopvang voor iedereen. De ouderenpartij heeft in ieder geval overduidelijke prioriteiten.
Volt Nederland – ‘Vier schijven en een basisinkomen’
Wat betreft Volt kunnen we ook herhalen wat de partij eerder over het klimaat heeft gezegd, en deze stellingen toepassen op de economie. Ze wil een duurzame en minder afhankelijke waterstofeconomie. Tevens wil de partij dat Europa zich op het gebied van kunstmatige intelligentie ontwikkelt, wat bij zou moeten dragen aan de kwaliteit van leven. Überhaupt moet er geïnvesteerd worden in innovatieve bedrijven, naast het steunen van sociaal ondernemerschap. Ook dient er behalve het BBP het BWM (brede-welvaarts-monitor) gebruikt te worden om behalve economische winst ook welvaart in bredere zin te meten.
Verder wil Volt Nederland naar vier belastingschijven gaan. De eerste is een negatieve inkomstenbelasting voor de laagste inkomens, de vierde voor topinkomens boven een inkomen van 201.000 euro. Sociale zekerheden worden gekoppeld aan de persoon en niet aan het contract, zodat (onvrijwillige) zzp’ers worden geholpen. Ten slotte moet er gekeken worden naar de haalbaarheid van het basisinkomen.
BIJ1 – ‘Een coronataks en een menstruatieverlof’
Net als de PvdA en de SP wil de antiracisme partij het minimumloon verhogen naar 14 euro per uur. Flex- en uitzendwerk wordt minder aantrekkelijk gemaakt. En, net als bij de SP, worden bedrijven gedemocratiseerd, en moet er meer macht bij de werknemers komen. Voor stagiairs moet altijd een eerlijke vergoeding komen te staan tegenover het werk dat ze verrichten, en de partij wil een eenmalige coronataks van 5% op multimiljonairs die meer dan 3 miljoen euro in zak en vastgoed hebben, om een deel van de maatschappelijke kosten die zijn ontstaan door het virus te dekken.
Dan zijn er nog een aantal opvallende punten. Als het aan BIJ1 ligt komt er een menstruatieverlof en bepaalt het maatschappelijk nut van het product de prijs (benzine wordt bijvoorbeeld nu misschien goedkoop geproduceerd, maar is ongewenst in verband met verduurzaming). Er wordt optimaal gebruik gemaakt van robotisering – waardoor we een kortere werkweek krijgen – en de ‘huidige imperialistische plundering van voormalige koloniën en andere niet-Westerse landen door Nederland en Nederlandse bedrijven’ moet per direct stoppen. Cuba en Venezuela zouden onterecht door Westerse landen geboycot worden. Met die landen moet gewoon weer gehandeld worden.
Wat bedoelen ze met?
Middeninkomenskorting: Verlagen van de inkomstenbelasting voor middeninkomens.
ODE: Opslag Duurzame Energie- en Klimaattransitie: belasting op elektriciteit en gas.
Vermogensrendementsheffing: Belasting geheven op vastgestelde opbrengst van spaartegoeden en andere bezittingen.
Kwartje van Kok: Accijnsverhoging op autobrandstof om geld te verdienen maar dat nooit is ‘teruggegeven’ door oud-premier Wim Kok.
ZZP: Zelfstandig zonder personeel.
AOW: Algemene Ouderdomswet.
Wajong: Wet arbeidsongeschiktheidsvoorziening jonggehandicapten.
TTIP: Trans-Atlantisch Vrijhandels- en Investeringsverdrag, vrijhandelsverdrag waarover onderhandeld wordt door de EU en de Verenigde Staten.
CETA: Brede Economische en Handelsovereenkomst tussen de EU en Canada dat is ondertekend, maar nog niet in werking is getreden.
Welvaartsvast: Uitkering stijgt of daalt met de gemiddelde stijging of daling van het inkomen in een land.
Indexatie: Het aanpassen van geldbedragen aan een indexcijfer, zoals bijvoorbeeld de inflatie wordt afgemeten aan de consumentenprijsindex.
Waterstofeconomie: Mogelijke toekomstige economie waarbij waterstof (brandbaar, licht gas) de leidende energiedrager is, in plaats van de huidige fossiele brandstoffen.
Kunstmatige intelligentie: Wetenschap die zich bezighoudt met een artefact dat (een vorm van) intelligentie vertoont.
Met medewerking van Silvijn Stokman.