Studenteninitiatief Lieve Mark doet onderzoek naar het welzijn van studenten tijdens de coronacrisis. Naast verontrustende cijfers biedt hun onderzoeksrapport S.O.S. uit januari ook suggesties voor beter beleid. Redacteur Wisse Booij sprak medeoprichter Zelda Geels.
Dat studenten in Nederland psychisch gebukt gaan onder de pandemie is al langer bekend. Tijdens de tweede golf besloot een studentencollectief in actie te komen en de impact van de coronacrisis op studenten in kaart te brengen. Ook vroegen ze studenten wat ze van de coronamaatregelen vinden en hoe het beleid verbeterd zou kunnen worden om verdere schade te beperken.
Enquêtes
Voor initiatiefneemster Zelda Geels uit Leiden begint het onderzoek na een persconferentie in oktober, waarin Rutte aankondigt dat de horeca eerder sluit. Een lange winter met strenge maatregelen ligt in het verschiet. “Ik zat voor de tv met mijn eenentwintig huisgenootjes. Je voelde de angst en onrust”, herinnert Geels zich. “Daar gaan we weer.”
Samen met een huisgenoot stelt ze een enquête op. “We wilden kijken hoeveel studenten we konden bereiken, want samen sta je sterk. Zo hoopten we deze keer beter gehoord te worden door beleidsmakers.”
Als blijkt dat studenten uit Utrecht en Delft ook enquêtes aan het versturen zijn, worden de krachten gebundeld. Meer dan 7500 studenten vullen de samengevoegde enquête in, die zo’n beetje elk relevante thema aankaart.
“Zeventig procent van de geënquêteerden beantwoordde de facultatieve open vragen”, zegt Geels. “Het laat zien hoe graag de studenten hun eigen zegje willen doen, in plaats van alleen maar over zichzelf op het nieuws te horen.”
Niet klagen
Geels legt uit dat je de naam van het rapport moet lezen als ‘Lieve Mark, S.O.S.’. “Zo benadrukken we de urgentie van de situatie. Tegelijkertijd is het rapport geen klachtenbrief die om een uitzonderingspositie vraagt.”
‘Studenten wijzen het gebrek aan sociaal contact aan als belangrijkste oorzaak van het mentale leed’
Volgens Geels kom je met klagen namelijk niet ver. “Dat zou alleen maar bijdragen aan de negatieve beeldvorming die rond studenten is ontstaan”, stelt ze. “We willen juist af van het idee dat studenten massaal de regels aan hun laars lappen. Uit onze resultaten blijkt dat studenten veelal achter de maatregelen staan. Ze denken graag mee over oplossingen waarbinnen de kwetsbare populatie beschermd wordt”.
Zware onvoldoende
Lieve Mark vroeg de studenten hun leven tijdens drie verschillende periodes van de pandemie een cijfer van één tot tien te geven: voor de lockdown in het voorjaar, de tijd van versoepelingen in de zomer en de lockdown in het najaar.
“Een derde van de studenten gaf het leven tijdens de lockdowns een vier of lager”, vertelt Geels. “Een zware onvoldoende dus. Dat vind ik echt schokkend.” Tijdens de zomer ging het aanzienlijk beter. Toen lag het cijfer gemiddeld zo’n tweeënhalf punt hoger.
Vooral jonge en alleenwonende studenten hebben het erg zwaar. “Dat is ook wel logisch”, zegt Geels. “Studenten wijzen het gebrek aan sociaal contact aan als belangrijkste oorzaak van het mentale leed. Als je alleen woont mag je volgens de maatregelen bijna niemand meer zien.”
“Jonge studenten wonen vaker thuis”, vervolgt ze. “Zij moeten dan rekening houden met hun, eventueel kwetsbare, ouders. Of ze zijn voor hun studie naar een nieuwe stad verhuisd. Nu kunnen ze het sociale netwerk niet opbouwen dat die sprong in het diepe minder eng maakt.”
Drank en drugs
Na het gebrek aan sociaal contact valt het online onderwijs de studenten het zwaarst. “In veel steden schort het aan externe studieplekken”, vertelt Geels. “Studenten hebben moeite zich thuis te concentreren. Als je in een groot huis woont is er altijd afleiding, en vaak is de internetverbinding er niet altijd even stabiel. Verder geeft tentamens maken in de thuissituatie extra stress.”
Ook was er onder de studenten veel kritiek op de manier waarop de overheid het beleid communiceert. “De specifieke argumentatie achter de maatregelen ontbreekt vaak”, stelt Geels. “Studenten begrijpen bijvoorbeeld niet waarom de horeca is gesloten terwijl slechts drie procent van de besmettingen daar plaatsvindt.” Volgens het rapport is de horeca voor studenten niet alleen belangrijk voor plezier en ontspanning, maar ook voor inkomsten.
Verder lijden veel studenten door hun woonsituatie onder de quarantainemaatregelen. “De grote bewonersaantallen maken studentenhuizen kwetsbaar voor corona-uitbraken”, vertelt Geels. “Dan krijg je stapelquarantaine: bewoners raken achter elkaar besmet, waardoor de quarantaineperiode voor het hele huis verlengd wordt. Eén van de initiatiefnemers van Lieve Mark zat hierdoor dertig dagen binnen.”
Dat zulke quarantaineperiodes schadelijk zijn is terug te zien in de cijfers. Studenten die veel in quarantaine hebben gezeten beoordelen hun leven gemiddeld met een half punt lager dan hun medestudenten. Ook zijn ze het vaker oneens met de maatregelen.
Een laatste verontrustende bevinding van Lieve Mark is dat 41 procent van de studenten sinds maart meer verdovende middelen is gaan gebruiken. “Dit staat in direct verband met alle hiervoor genoemde problemen”, meent Geels. “De één doet het uit verveling, de ander om de eenzaamheid te verdrijven. Veel studenten weten niet meer waar ze de positiviteit vandaan moeten halen.”
Handen uit de mouwen
In de enquête vroeg Lieve Mark de studenten suggesties te doen voor een beter beleid. “Om sociaal contact te bevorderen pleiten veel studenten voor het heropenen van cafés en verenigingen, met anderhalve meter afstand en blaastesten”, vertelt Geels. “Veel studenten menen dat de kans op besmetting thuis door gebrek aan toezicht groter is dan op de voorgenoemde locaties.”
Geels snapt dat het voor dit soort versoepelingen nog iets te vroeg is, maar noemt ook alternatieven die de studenten propageren. “Sportevenementen in de buitenlucht bijvoorbeeld. Het hoeft niet allemaal in de vorm van een feestje.”
Wat betreft educatie pleiten studenten voor fysiek les waar mogelijk, en een sterke vermeerdering van het aantal studieplekken. “Laat studenten deze plekken zelf inrichten op externe locaties die nu leegstaan”, zegt Geels.
‘Ik zou graag even met Rutte bellen, maar zo werkt het helaas niet’
Ze vindt dat veel studentenproblematiek beter door studenten zelf opgelost kan worden. “Zij weten het beste waar het misgaat. Ze zijn ontzettend creatief en staan te popelen om de handen uit de mouwen te steken.”
Bellen met Rutte
Om dit proces te bevorderen stelt Lieve Mark voor om taskforces op te richten in de vorm van werkstudentschappen. Elke gemeente en onderwijsinstelling zou studenten van verschillende achtergronden in dienst moeten nemen om de communicatie naar studenten te doen, een vinger aan de pols te houden en veilige evenementen te organiseren.
“Beleidsmakers en studenten zijn dan collega’s”, legt Geels uit. “Zo is er meer contact en zal de problematiek die studenten ondervinden beter aangepakt worden.”
Het rapport van Lieve Mark krijgt veel aandacht in de media. Toch merkt Geels dat het als jongere lastig is bij de juiste mensen aan tafel te komen en de aangekaarte thema’s verbonden te zien worden aan acties. “Ik zou graag even met Rutte bellen, maar zo werkt het helaas niet”, lacht ze.
“Ik hoop dat jonge mensen in de toekomst serieuzer genomen worden”, vervolgt Geels. “Dat ze naast beleidsmakers zitten en meekijken, meedenken en meedoen met besluitvorming die hen aangaat.”
Toch ligt volgens Geels de kracht van het onderzoek in het feit dat het een studentenonderzoek is. “Het versterkt onze boodschap, namelijk dat studenten hun steentje willen en kunnen bijdragen.”
Inmiddels heeft Lieve Mark een vervolgonderzoek afgerond. Daarin is gekeken hoe het een paar maanden later met de studenten gaat. Ook is de vaccinatiebereidheid onder studenten onderzocht. Hou hun website www.thuisbesmet.nl in de gaten voor de publicatie van deze resultaten.
Met medewerking van Eva Prakken.