Stichting Stem op een Vrouw wil meer vrouwen in de politiek. Hoe? Redacteuren Madelief van Dongen en Marijne Beijen onderzochten het belang van ‘slim stemmen’ en de rol van vrouwen in de komende Tweede Kamerverkiezingen.
De man-vrouwverdeling in de politiek is schokkend scheef, vindt Devika Partiman. Op dit moment is 31 procent van de Tweede Kamerleden vrouw. “Onze democratie is een volksvertegenwoordiging. Maar de politiek vertegenwoordigt het volk op deze manier simpelweg niet.”
Om die reden startte Partiman vier jaar geleden spontaan de stichting Stem op een Vrouw, twee maanden voor de Tweede Kamerverkiezingen van 2017. Partiman, lachend: “Dat liep een beetje uit de hand.” Tientallen vrouwen werden daarna via voorkeurstemmen gekozen in de Tweede Kamer-, gemeenteraads-, Provinciale Staten- en Europese verkiezingen – veel meer dan in de jaren daarvoor.
Cijfers
De eerste campagne van Stem op een Vrouw in 2017 was een succes: drie vrouwen extra werden via voorkeurstemmen verkozen in de Tweede Kamer. Tijdens de gemeenteraadsverkiezingen in 2018 werden alleen al in de 70 grootste gemeenten meer dan 75 vrouwen met voorkeurstemmen in de gemeenteraden gestemd. In 2019 werden 42 extra vrouwen verkozen via voorkeurstemmen bij de Provinciale Staten- en Waterschapsverkiezingen en drie in het Europese parlement. Maar er is nog genoeg ruimte voor verbetering, zegt Stem op een Vrouw. ‘‘Op dit moment is slechts 31 procent van de Tweede Kamerleden, 36 procent van de Eerste Kamerleden, 30 procent van gemeenteraadsleden en 26 procent van de wethouders vrouw.’’
Zichtbare vrouwen
Stemmen op een vrouw is al jarenlang een strategie van miljoenen kiezers. Toch blijft het aandeel vrouwen in de politiek laag. Met haar stichting geeft Partiman de kiezer een praktische, simpele tip: stem op een vrouw die juist niet op een verkiesbare plek staat. Op die manier zorg je ervoor dat deze vrouwen meer kans maken om op basis van voorkeurstemmen verkozen te worden.
‘Zolang er geen gelijke verdeling is, heb je als vrouw een kleinere stem’
Zo draagt Stem op een Vrouw een missie uit: een evenwichtigere verdeling van mannen en vrouwen in de gekozen volksvertegenwoordiging. ”Als iedereen meepraat, kun je ervan uit gaan dat besluiten beter aansluiten op heel Nederland,” zegt Partiman. ”Zolang er geen gelijke verdeling is, heb je als vrouw een kleinere stem. Ervaringen van vrouwen zijn anders – op school, op het werk en op straat. Je kunt een man wel proberen uit te leggen wat hij daaraan moet doen, maar je kunt het ook zelf doen.”
Kwaliteit
Bewezen is dat de zichtbaarheid van vrouwen op hoge posities belangrijk is. Jonge meisjes die vrouwen in politieke functies zien, ontwikkelen een grotere politieke betrokkenheid. Met meer vrouwen in de politiek creëer je daarnaast meer vrouwelijke voorbeeldfuncties – een noodzaak in het maatschappelijk debat, zegt Liza Mügge, universitair hoofddocent politicologie aan de Universiteit van Amsterdam.
Mügge: ”In een ideale wereld kijk je het liefst niet naar geslacht. Maar het is een discussie die we moeten blijven voeren vanwege de structurele ongelijkheden in het systeem, en de witte man die nog de norm is. Daardoor wordt het probleem van ondervertegenwoordiging telkens gelegd bij degene die ondervertegenwoordigd is.”
‘Als je aan een man zou vragen hoe hij het zou vinden om door 150 vrouwen gerepresenteerd te worden, zou hij je ook met scheve ogen aankijken’
Mügge haalt een veelgehoord tegenargument aan: het zou toch juist niet om geslacht moeten gaan? “Tuurlijk,” bevestigt Partiman. “Kwaliteit staat voorop. Maar kwaliteit zit hem ook in representatie. Daarnaast: als je een man zou vragen hoe hij het zou vinden om door 150 vrouwen gerepresenteerd te worden, zou hij je met scheve ogen aankijken. En terecht.”
“Stem op een Vrouw draagt bij aan het doorbreken van een stereotype beeld,” aldus Mügge. “Natuurlijk heb je kennis en kunde nodig om in de politiek te komen. Maar vrouwen hebben te maken met tal van onzichtbare barrières en hebben niet dezelfde kansen als mannen.”
Dat beaamt ook Madeleijn van den Nieuwenhuizen, rechtshistorica en oprichter van mediakritisch Instagram-account Zeikschrift, doelend op obstakels zoals negatieve vooroordelen rondom vrouwelijk leiderschap, het moeilijker promotie maken of zwangerschapsdiscriminatie. ”Veel van die zaken gebeuren subtiel, maar dat betekent niet dat ze niet bestaan. Een voorkeurstem voor een vrouw is niet een stem tegen kwaliteit, het is een duwtje in de rug voor hen die systematisch onterecht 2-0 achter staan,” zegt zij.
Momentum
De vliegende start van Stem op een Vrouw ging hand in hand met andere sociale bewegingen zoals #MeToo en de Women’s March, aldus Mügge. Er kwam meer druk op de ketel, ondervertegenwoordigde en achtergestelde groepen werden mondiger.
Dat ziet ook Van den Nieuwenhuizen: “Het is fantastisch dat mannen en vrouwen in Nederland inmiddels wettelijk gelijk zijn. Zeker als je bedenkt dat de generatie van mijn oma nog automatisch handelingsonbekwaam werd op de dag dat ze trouwden. Maar dat betekent ook dat je alert moet zijn op manieren waarop die geschiedenis nog doorwerkt in het heden. En daar is de laatste tien jaar gelukkig steeds meer aandacht voor gekomen. Het tijdsgewricht is wat dat betreft kritisch en introspectief. Stem op een Vrouw past daar goed in.”
Van den Nieuwenhuizen is ook bijzonder positief over de manier waarop Stem op een Vrouw daad bij woord voegt. “Oké, er is ongelijkheid, maar hoe gaan we dat praktisch aanpakken met z’n allen? Ik denk dat mensen de organisatie ook erg waarderen omdat het heel inzichtelijk maakt wat een van de oplossingen is”
De toekomst
Er is reden voor optimisme: op bepaalde plekken worden vrouwen steeds zichtbaarder. Zo zijn er de komende verkiezingen tien lijsttrekkers vrouw – een recordaantal. Toch ziet Partiman voornamelijk lokaal nog veel noodzaak voor verbetering. ”In de landelijke politiek staat representatie vaak hoog op de agenda. Tweede Kamerleden zijn voor partijen een soort visitekaartje, dus wordt er tijd en energie gestoken in het vinden van divers talent. Maar op lokaal niveau is die aandacht er veel minder. Terwijl je juist lokaal die representatie moet fiksen; daar werken niet honderdvijftig, maar duizenden politici. Politiek is zoveel meer dan de Tweede Kamer.”
Daarmee benadrukt Partiman ook het belang van bredere inclusiviteit. Zowel vrouwen als mannen van kleur, transvrouwen of politici met een praktische opleiding zijn niet vaak terug te vinden op de kieslijsten. “Ons initiatief gaat echt over vrouwen en we zorgen in ons verkiezingsdebat voor een breed scala aan kandidaten,” aldus Partiman. “Maar veel andere groepen voelen zich nog niet gerepresenteerd.”
Hoeveel vrouwen er deze verkiezingen met voorkeursstemmen in de Tweede Kamer komen, weten we pas na de officiële uitslag van de Kiesraad, een paar dagen na 17 maart. Voor Stem op een Vrouw is daarbij een fifty-fifty man-vrouwverdeling het absolute streven, aldus Partiman. ”En deze keer zouden we echt dichtbij kunnen komen.”
Meer Stem op een Vrouw
Naast de stemtip biedt Stem op een Vrouw ook een mentorprogramma aan voor jonge vrouwen die de politiek in willen, waarbij ze worden gekoppeld aan ervaren vrouwelijke politici. Ook organiseert Stem op een Vrouw verkiezingsdebatten en adviseren ze politieke partijen, gemeenten, organisaties en bedrijven over het aantrekken van meer vrouwelijk en divers talent.
Met medewerking van Anne Oevermans
