Trumps verwijdering van Twitter zorgde voor opschudding. Want wie moet er zeggenschap hebben over de digitale publieke ruimte? In ieder geval niet de grote techbedrijven, betoogt columnist Bouke van Balen.
Big Tech-bedrijven hebben een monopolie op de digitale publieke ruimte. Als iemand daar nog aan twijfelde wijs ik ze graag op de gebeurtenissen van afgelopen week. Twitter haalde Trump van de ether. Daarna werd Parler (een alternatief sociaal mediaplatform) de meest gedownloade app. Vervolgens haalden Google en Apple die app uit hun appstores, en gooide Amazon zelfs de server van Parler offline.
Sindsdien is er op zijn zachtst gezegd enige beroering ontstaan rondom deze voorvallen. Rechts is boos: Big Tech kiest stelling tegen een rechtse presidentskandidaat, én valt het vrije woord aan. Censuur! Links is minder boos: Twitter neemt eindelijk de verantwoordelijkheid voor de haat en het geweld die er op hun website verspreid wordt. Gerechtigheid! Het is schrijnend om te lezen. Het is rechts beleid en linkse laksheid die het zo ver hebben laten komen.
Je kan de vraag stellen wat het probleem nu is. Het is toch het goed recht van bedrijven om te bepalen wat ze wel en niet willen faciliteren? En is het niet goed dat ze eindelijk stellingnemen tegen geweld?
Ja, het is Twitters goed recht om mensen van hun platform te weren. Ja, het is goed dat ze stellingnemen tegen oproepen tot geweld. Als je een winkel hebt bepaal je ook zelf wat je verkoopt. En trap je gewelddadige klanten er bovendien uit. Precies hetzelfde gaat op voor Apple, Google en Amazon. Hun winkels, hun regels.
Het problematische van de situatie zit hem ook niet in de vraag of het mag. En ook niet in de vraag of het goed is dat deze bedrijven zich uitspreken tegen geweld. Door op dit soort vragen te focussen verliezen we een belangrijk, groter punt uit het oog. Het is helemaal niet vanzelfsprekend dat private bedrijven zoveel macht hebben over de publieke ruimte.
De afgelopen jaren is Twitter langzaam maar zeker de rol gaan vervullen van het dorpsplein van de wereld. Het is een forum waar mensen hun mening kunnen delen en gedachten kunnen uitwisselen. Alleen was het ouderwetse dorpsplein publiek eigendom, en is Twitter eigendom van Jack Dorsey. Hij mag bepalen wie er wel en niet mogen komen. Of we het er mee eens zijn dat hij Trump van ons plein heeft getrapt maakt niet zoveel uit. We moeten onszelf afvragen of we wel willen dat Jack Dorsey gaat bepalen wat we wel en niet mogen horen.
Dit is allemaal het resultaat van rechts beleid
Andere pleinen zijn er ook niet. Het plein om de hoek, Parler, werd door Google, Apple en Amazon opgebroken. Het zijn de Big Tech-bedrijven die een monopolie hebben op onze digitale dorpspleinen. Zij hebben de macht om te bepalen wat we wel en niet te horen en te zien krijgen.
De publieke ruimte hoort beschermd te worden door de overheid. Zij mag ingrijpen wanneer woorden aanzetten tot haat of oproepen tot geweld. Het is goed dat er is ingegrepen tegen de oproepen tot geweld van Trump. Maar het is niet goed dat Twitter als privaat bedrijf heeft moeten ingrijpen. Er had al veel eerder een rem op het meningenmonopolie moeten komen. Dit is wat er kan gebeuren in een samenleving die slechts geregeerd wordt door de markt en waarin te weinig wordt gereflecteerd op nieuwe technologieën.
Het neoliberalisme werkt alleen als er opgetreden wordt tegen monopolisten. De afgelopen jaren is dit in de technologiesector te weinig gebeurd. Dat komt door rechts beleid. Tegelijkertijd was er op links geen haan die ernaar kraaide dat Big Tech langzaam maar zeker een meningenmonopolie veroverde. Dat links nu nota bene toejuicht dat er private bedrijven zijn die een overheidstaak op zich nemen spreekt boekdelen.
Het lijkt misschien onbegonnen werk om het meningenmonopolie van Big Tech aan banden te leggen. Ik zie het minder somber in. Big Oil en Big Tobacco zijn ook ooit opengebroken omdat ze teveel macht kregen. Dat kan ook met Big Tech. We moeten er vooral niet gewend aan raken dat zij de grenzen van het vrije woord gaan bepalen. Dat moet een publieke keuze zijn en blijven.
Met medewerking van Koen de Groot