Afgelopen maand stemde de Tweede Kamer voor de afschaffing van het bindend studieadvies. Initiator Lisa Westerveld (GroenLinks) is tevreden, stelt redacteur Patrick Karg, maar volgens anderen is eerst meer onderzoek nodig.
Sinds 1993 mogen hogescholen en universiteiten hun studenten een bindend studieadvies (bsa) opleggen. Eerstejaars moeten dan een minimumaantal van vaak 45 tot 50 studiepunten halen om door te stromen naar het tweede jaar. Het idee was destijds om studenten te motiveren sneller af te studeren door goede begeleiding. Bovendien was de maatregel bedoeld als selectie- en doorverwijsmiddel; studenten van wie bleek dat de opleiding hen toch niet lag, wisten aan het eind van het eerste jaar waar ze aan toe waren.
Geen animo
Na verloop van tijd omarmden steeds meer hogescholen het bsa: in 2008 hadden bijna alle hbo-opleidingen er een, tegenover minder dan de helft van de universiteiten. Maar de kritiek op het bsa nam toe. Twee jaar geleden legde het RIVM een link tussen het bindend studieadvies en mentale druk onder studenten. Minister Van Engelshoven deed vervolgens een tevergeefse poging om de bsa-norm te verlagen. Er was daarvoor geen animo onder hogescholen en universiteiten. Het zou volgens hen onder meer leiden tot negatieve effecten op de motivatie van studenten. Het bsa helemaal afschaffen was ‘niet bespreekbaar’ voor de hogescholen, zo bleek uit hetzelfde onderzoek. Zonder het bindend advies zouden studenten zichzelf overschatten en over onvoldoende kennis beschikken in het tweede jaar.
‘Waarom zou een instelling een student beter kennen dan dat de student zichzelf kent?’
Toch zijn hogescholen daar nu op teruggekomen. Ze vinden dat studenten niet benadeeld mogen worden door de huidige coronacrisis. Het bsa werd vorig studiejaar als gevolg daarvan al tijdelijk geschrapt. GroenLinks-Kamerlid Lisa Westerveld zag kans voor een motie. “Het idee van een bindend studieadvies is dat je een goed beeld hebt van studenten en kunt besluiten of de studie voor hen geschikt is,” legt de politica uit. “Met afstandsonderwijs kom je elkaar niet tegen. Dan vind ik het nogal wat dat onderwijsinstellingen studenten aan het eind van het jaar wegsturen.”
Rondpompen van studenten
De coronacrisis fungeert voor Westerveld als een momentum. De oud-voorzitter van de Landelijke Studentenvakbond (LVSb) maakt zich al jaren hard voor het afschaffen van het bindend studieadvies. “Bij de LVSb kwamen toen zoveel vervelende verhalen binnen, zoals van studenten met een handicap die hun bsa niet haalden. Ook sprak ik er bijvoorbeeld een student die haar vader verloor en doodleuk door de opleiding werd weggestuurd.”
Westerveld ondersteunt haar motie onder meer met een onderzoek waaruit blijkt dat studenten met een negatief bsa vaak dezelfde opleiding opnieuw volgen aan een andere onderwijsinstelling. Aan het ‘rondpompen van studenten’ moet volgens haar een einde komen.
Dat erkent ook Ron Bormans, bestuursvoorzitter van de Hogeschool Rotterdam. Toch vindt hij het overgaan tot afschaffing van het bsa een stap te ver. “Corona is in die zin één groot experiment. Het leert ons dat in het tweede jaar nu studenten zitten met een gigantische studieachterstand. Die achterstand heeft, blijkt uit onderzoek, alleen maar de neiging om groter te worden.” Bormans bedankt Westerveld wel voor het opnieuw agenderen van het bsa. “Het dwingt ons om het nog eens goed te doordenken. Ik denk dat we terug moeten naar de originele doelstellingen van de propedeuse, en niet alleen de focus moeten leggen op de selectie.”
Dringend advies
Politici als Westerveld hebben in het debat de afgelopen jaren veel kritiek geuit op deze selectiefunctie. Daarbij werden woorden als ‘rendementsdenken’ niet geschuwd. Westerveld zegt groot tegenstander te zijn van de eenzijdige besluitvorming door onderwijsinstellingen en ziet het bindend advies graag vervangen worden door een ‘dringend’ advies.
“Ik kan me bijna geen student voorstellen die een dringend advies niet zou opvolgen. Waarom zou een instelling een student beter kennen dan dat de student zichzelf kent?” Studenten zijn volgens Westerveld volwassen genoeg en kunnen met de juiste begeleiding goed hun eigen keuzes maken.
Dat autonomie van studenten voor Westerveld een belangrijk uitgangspunt is, blijkt uit haar motie. Ze motiveert dat studenten ook ruimte moeten krijgen om vrijwilligerswerk te doen of een bestuursjaar te volgen. “Dat vind ik een gek argument,” reageert Bormans. “Alles in het onderwijs is gebaseerd op de veronderstelling dat studenten 40 uur aan hun studie besteden. Ik vind het te ver gaan om dat kwetsbare eerste jaar ook nog eens te belasten met ruimte voor besturen.” Bormans raadt studenten aan gebruik te maken van de al bestaande faciliteiten om in het tweede of derde studiejaar te gaan besturen.
‘Als je het bsa inzet, moet je ook wel heel zeker weten dat het een maatregel is die werkt en doet waarvoor het bedoeld is’
Meer onderzoek
De motie van Westerveld werd aangenomen, maar de universiteiten doen voorlopig niet mee. Zij geven aan dat de coronacrisis juist nauwelijks voor vertraging heeft gezorgd bij eerstejaarsstudenten. Ook wijzen ze op de bestaande coulancemaatregelen waar studenten in bepaalde gevallen een beroep op kunnen doen. Er is volgens de universiteiten bovendien meer onderzoek nodig voor er wordt overgegaan tot afschaffing van het bsa.
Bormans is het daarmee eens. Hij vindt dat het debat nog teveel wordt gepolitiseerd. “Wat er nu gebeurt is dat politieke opvattingen zich aan het bsa vastklampen. Dat geeft een beperkt empirisch beeld van wat het potentieel van de bsa is.” De bestuursvoorzitter benadrukt dat het niet zijn punt is om alles bij het oude te laten, maar dat het debat meer moet worden gevoerd op basis van de wetenschap. Ook Westerveld pleit voor meer onderzoek naar de effectiviteit van het bindend advies. “Als je het bsa inzet, moet je ook wel heel zeker weten dat het een maatregel is die werkt en doet waarvoor het bedoeld is.”
Westerveld zegt de komende tijd in de gaten te houden wat de universiteiten doen en gaat daarna in gesprek met de minister over verdere stappen. Van een definitief afscheid van het bsa is nog geen sprake.
Met medewerking van Eva Prakken.