Dat het bijzondere verkiezingen worden in de Verenigde Staten, is evident. Politicoloog en gastauteur Niels Ras duidt een situatie die nog bizarder is: wanneer president Donald Trump en vicepresident Kamala Harris samen het land moeten leiden.
De verkiezingen in de Verenigde Staten zijn anders dan andere jaren. Door de coronapandemie is het organiseren van verkiezingen een stuk moeilijker en stemmen veel mensen via de post. Het is daardoor niet duidelijk wanneer alle stemmen binnen zullen zijn.
Ook zou er een beroep gedaan kunnen worden op het Hooggerechtshof om een cruciale onenigheid op te lossen. Dit gebeurde bijvoorbeeld in 2000 toen er door een beslissing van het Hooggerechtshof, die net als nu een conservatieve meerderheid had, gestopt moest worden met stemmen tellen en George W. Bush won in plaats van Al Gore.
Hillary Clinton
Op het moment staat Joe Biden duidelijk voor op Donald Trump in de peilingen. Volgens FiveThirtyEight zou Biden in negentig procent van de gevallen – als je de verkiezingen 40.000 keer simuleert – winnen. Dat geeft echter geen zekerheid, aangezien de peilingen in 2016 ook niet gelijk hadden toen ze voorspelden dat Hillary Clinton makkelijk ging winnen.
Dat niemand tot de vereiste 270 stemmen komt in het kiescollege, is pas drie keer voorgekomen – alle keren in de eerste helft van de 19e eeuw
Het is belangrijk om te begrijpen dat het in de Verenigde Staten niet om de meeste stemmen gaat, maar om de meeste kiesmannen. Elke staat heeft een bepaald aantal kiesmannen: zo heeft California er bijvoorbeeld 55 te vergeven en Wyoming maar drie. De kandidaat die de meeste stemmen in een staat haalt, ontvangt alle kiesmannen van die staat. Dit heeft als gevolg dat een Republikeinse stem in een ‘blauwe staat’ als New York vaak weinig invloed heeft, net als een Democratische stem in een ‘rode staat’ als Arkansas. Daardoor zijn eigenlijk alleen de staten waar het erom spant, de swing states, relevant in een analyse over de verkiezingen.
Gelijkspel
In Florida, Georgia en North Carolina zal het erg spannend worden. De staat waar echter alle ogen op gericht moeten zijn, is Pennsylvania, de geboortestaat van Biden en de stad waar Trump naar de universiteit ging. Als Biden de twintig kiesmannen van Pennsylvania wint, waar hij in de peilingen met een marge van vijf procent voorstaat, dan kan de overwinning hem hoogstwaarschijnlijk niet meer ontgaan.
Om het presidentschap te winnen moet je minstens 270 van de 538 kiesmannen voor je winnen. Omdat dit een even getal is, is het dus mogelijk om een gelijkspel in het kiescollege te hebben met 269 om 269. Als Trump de kiesmannen van Pennsylvania – en alle staten waar hij maar een klein beetje in de peilingen achterstaat – voor zich wint, is dat echter zeker een mogelijkheid.
Maar wat gebeurt er als niemand tot de vereiste 270 kiesmannen komt? Dan is er volgens de grondwet een contingent election. Dan mag het Congres, de federale volksvertegenwoordiging van de VS, de verkiezingen beslissen. Het Huis van Afgevaardigden kiest dan de president en de Senaat kiest de vicepresident.
Zoiets is pas drie keer eerder in de geschiedenis van de Verenigde Staten voorgekomen, alle in de eerste helft van de negentiende eeuw. Het is dus uiterst zeldzaam, maar niet onmogelijk, als we kijken naar de huidige verhoudingen.
Niets is wat het lijkt
Het presidentschap ligt dus in de handen van het Huis van Afgevaardigden. Wanneer de nieuwe lichting in januari is geïnstalleerd, zouden de volksvertegenwoordigers in het geval van een contingent election meteen moeten stemmen wie de nieuwe president wordt. Op het moment hebben de Democraten een duidelijke meerderheid in het Huis van Afgevaardigden. Die lijkt tijdens de verkiezingen eerder te groeien dan te dalen. Het lijkt dus dat in dat geval Biden alsnog als president zou worden verkozen door de afgevaardigden – maar niets is wat het lijkt.
Het zou in theorie kunnen dat Mike Pence moet kiezen wie de vicepresident wordt, en waarschijnlijk stemt hij dan op een man genaamd Mike Pence
In het geval van een contingent election zullen de afgevaardigden namelijk niet hoofdelijk stemmen, maar per staat. Elke staat krijgt één stem: dat betekent dat de stem van California, een Democratische staat met bijna 40 miljoen inwoners, evenveel waard is als de stem van Wyoming, een Republikeinse staat met maar een half miljoen inwoners. Ook betekent het dat veel afgevaardigden niet in een staat zullen zitten waar ze het eens zijn met hun stem.
In Texas zal je bijvoorbeeld naar alle waarschijnlijkheid 22 Republikeinse afgevaardigden hebben en veertien Democratische. Texas zal dus waarschijnlijk voor Trump stemmen, maar dat betekent dus dat de veertien Democratische stemmen niet meegeteld zullen worden. Op dit moment lijkt het erop dat, van de vijftig staten, 25 staten duidelijk een Republikeinse meerderheid zullen hebben en in maar twintig staten de Democraten aan de winnende hand zijn. In de andere vijf staten is het nog spannend, maar als er maar één een Republikeinse meerderheid heeft, wat waarschijnlijk is, dan zou Trump tot president worden verkozen.
Mike Pence stemt op Mike Pence
In de Senaat ziet de situatie er anders uit. De Republikeinen hebben sinds 2014 al een meerderheid in de Senaat. Het lijkt er echter op dat dit de komende verkiezingen zal veranderen. Ook al zal het spannend worden, wordt nu voorspeld dat de Democraten minstens rond de 51 of 52 van de honderd Senaatszetels zal krijgen.
In dat geval zal de Senaat waarschijnlijk Kamala Harris als de vicepresident kiezen. Als de Senaatsverkiezingen echter ertoe leiden dat beide partijen vijftig zetels hebben, is er echter nóg een probleem. De beslissende stem in de Senaat in het geval van een gelijke stemming wordt namelijk door de president van de Senaat gedaan, en dat is de vicepresident van de Verenigde Staten.
Als dit het geval zou zijn, dan betekent dat dus waarschijnlijk — ik zeg ‘waarschijnlijk’, omdat zo’n bizarre situatie zich nog nooit heeft voorgedaan — dat vicepresident Mike Pence de beslissende stem heeft over wie er vicepresident wordt. Hoogstwaarschijnlijk zou Pence dan dus op ene Pence stemmen.
Het lijkt er echter op dat de Democraten wel een meerderheid zullen halen in de Senaat, en dat betekent dus dat president Trump zou moeten samenwerken met vicepresident Harris. Hoe deze samenwerking er precies uit zou zien is een raadsel, maar het zal met stipt het meest opmerkelijke duo in de Amerikaanse politiek zijn.
Politicoloog Niels Ras is een verkozen stadsdeelcommissielid in Amsterdam-Noord en masterstudent aan de Universiteit van Amsterdam. Voorheen heeft hij gestudeerd en campagne gevoerd in Kansas, USA.