Red Pers sprak met Fleur Bakker, de oprichter van Refugee Company, die vluchtelingen aan het werk zet. ‘Voor veel mensen bestaat het beeld van de rubberboot met gelukszoekers die onze banen komen inpikken, maar het ligt veel genuanceerder.’
Alsof we de aangescherpte maatregelen rondom het coronavirus voor willen zijn, spreken Fleur Bakker en ik elkaar op een vrijdagochtend via Zoom vanuit huis. Ze is oprichter van Refugee Company, een sociale onderneming die voor mensen met een vluchtelingenachtergrond werk- en leertrajecten mogelijk maakt.
De deuren van een aantal locaties hebben wegens het coronavirus tijdelijk moeten sluiten. Achter de schermen werkt Fleur Bakker onverzettelijk door om Refugee Company te laten voortbestaan. ‘Het narratief rondom vluchtelingen moet veranderen. Vluchteling zijn is niet wie of wat je bent, het is een ervaring die je hebt gehad.’
Je hebt een artistieke achtergrond. Waarom heb je Refugee Company opgericht?
“Refugee Company ontstond vanuit frustratie. Ik ben afgestudeerd als modeontwerper en werkte voor theater en televisie. Ik werkte echter ook al sinds 2000 als vrijwilliger in asielzoekerscentra. Voor een stichting maakte ik er kunst met kinderen. Daar ontmoette ik hun ouders. Ik zag steeds vaker het licht in hun ogen uitgaan. Ik dacht: hoe kan het dat wij het in Nederland zo hebben georganiseerd, dat mensen zo lang zonder netwerk vastzitten in het asielsysteem? Dat ze niet weten te integreren in de Nederlandse samenleving?”
Hoe leidde deze observatie tot een onderneming?
“Toen in 2015 een grote vluchtelingeninstroom naar Nederland kwam, ben ik als vrijwilliger in een noodopvang beland. Ik zag weer dat we niet in staat waren om snelle en menswaardige opvang te regelen. Ik heb me toen gericht op kinderateliers, taallessen en korte werkervaringen. De mogelijkheid om kort werkervaring op te doen bleef onbenut, maar werd wel als waardevol gezien door de mensen daar. Het idee was simpel: een timmerman die zeven maanden in de noodopvang zit en een operadecor is gaan timmeren.”
Zijn vluchtelingen een ander soort mens? Iemand heeft een tijdelijke fase van vluchteling zijn, het is geen identiteit
Wat doet Refugee Company?
“We begonnen in de Bijlmerbajes, daar zat een asielzoekerscentrum met vijfhonderd mensen met een vluchtelingenachtergrond. We hebben een restaurant en café opgezet dat wordt gerund door de bewoners. Met Bocca Coffee Roasters, een koffiemerk, werken we samen om mensen als barista op te leiden. Ook hebben we twee programma’s ontwikkeld voor mensen die óf nog wachten op een verblijfsstatus óf er al een hebben.”
“Wij geloven in de filosofie dat het slimmer is om vanaf de eerste dag actief te blijven in plaats van niets te doen op je kamer en depressief te worden. We hebben een werksetting neergezet waarbij zoveel mogelijk mensen een paar uur per dag werken. Zij kunnen ook werken in onze ateliers en in de mondmaskerfabriek. Zo is een leer-werktraject ontstaan, waarbij mensen aan hun toekomst kunnen werken.”
Vluchtelingen zijn experts in verandering; ze hebben veel te verduren gehad door de enorme tocht die zij hebben gemaakt
Wat is de meerwaarde om mensen met een vluchtelingenachtergrond in dienst te nemen?
“In de mondmaskerfabriek, die we zijn gestart in maart, werkt een toegewijde en loyale productiegroep. Wij merken dat de mensen die in dienst zijn, er écht iets van willen maken. Ze zeggen: het maakt me niet uit wat ik moet doen, geef me iets zodat ik aan de slag kan. Dat is mooi om te zien. Zij zijn experts in verandering; ze hebben veel te verduren gehad door de enorme tocht die zij hebben gemaakt.”
Wat is volgens jou een misvatting over hoe we naar mensen met een vluchtelingenachtergrond kijken?
“Ik denk dat veel mensen uit Nederland niet voorbij de achterstand kunnen kijken. Zij verwarren taalachterstand met vaardigheden. Als iemand de taal niet goed spreekt, denken wij vaak dat er ook iets mis is met hun vaardigheden. Khalid, bijvoorbeeld, een analfabeet die alleen Arabisch spreekt, is er al aan toe om operator van machines te worden. Dat kan nog niet, omdat hij de taal nog niet goed beheerst. Maar met zijn vaardigheden is niets aan de hand. Een nieuwe taal leren kost tijd. Als iemand een machine goed kan beheersen, omdat hij uit het werkveld komt, dan is het mooi als hij meteen aan de slag kan in het werkzame leven en ondertussen de taalachterstand inhaalt.”
Wat zouden wij kunnen leren van mensen met een vluchtelingenachtergrond?
“Ik vind het een moeilijke vraag, want zijn vluchtelingen een ander soort mens? Iemand heeft een tijdelijke fase van vluchteling zijn. Het is geen identiteit. Het is niet iets wat je voor altijd bent. Het is een ervaring die je met je meedraagt. Maar er bestaat niet één type vluchteling. Voor veel mensen bestaat het beeld van de rubberboot met gelukszoekers die onze banen komen inpikken. Het ligt veel genuanceerder. De Perzische cultuur is bijvoorbeeld rijk aan literatuur, poëzie en eetgewoonten. Met z’n allen reizen we naar all-inclusive resorts om ons haar te laten invlechten, maar door dichtbij te kijken, kunnen we veel leren over de rest van de wereld.”
Wat zijn de uitdagingen van een sociale onderneming als Refugee Company?
“We hebben door de invloed van het coronavirus tachtig procent minder omzet. We hebben een delicaat businessmodel. Als die balans verstoord is, red je het als sociaal ondernemer niet. Door de omzet die we missen, moeten we scherp aan de wind zeilen en fondsen vragen om bij te springen. Ik werk keihard zodat ons bedrijf overeind blijft.”
“Een andere uitdaging is dat je mensen in een positie wil zetten die past bij hun vaardigheden. Tegelijkertijd moet je ervan uit gaan dat psychosociale factoren kunnen meespelen. Ik wil dat iemand met een vluchtelingenachtergrond manager kan zijn, maar dat betekent ook dat diegene kan uitvallen doordat hij niet lekker in zijn vel zit of het werk niet aankan. Je moet een organisatie neerzetten die robuust is en daar flexibel mee kan omgaan.”
Wat is volgens jou de taak van de Nederlandse overheid als het gaat om vluchtelingen?
“Geld vrijmaken voor trajecten en psychosociale ondersteuning. En we moeten nadenken over wat social distancing doet voor een inclusieve samenleving. Vóór het coronavirus was het al een uitdaging om groepen bij elkaar te krijgen die elkaar niet kenden. Ik verwacht dat we door de impact van het coronavirus weer 10-0 achterstaan: hoe brengen we mensen bij elkaar? Natuurlijk moet eerst het virus de wereld uit, maar we moeten onthouden dat inclusiviteit om energie vraagt.”
Over twee weken bestaat Refugee Company vijf jaar. Wat is je droom?
“Dat het lukt om dit bedrijf op meerdere plekken in Nederland neer te zetten en dat het financieel draait. Maar een grotere droom is dat het eigenlijk niet meer nodig is: dat het voor veel bedrijven logischer wordt om socialer te ondernemen en plek te maken voor kwetsbare groepen. Dat mensen zien hoe waardevol en simpel dat eigenlijk is.”