‘De boekenwurm’: een onterechte benaming voor een heldhaftige hobby

17 oktober 2020, 14:00

Auteur: Eva Prakken

‘De boekenwurm’: een onterechte benaming voor een heldhaftige hobby

17 oktober 2020, 14:00

Auteur: Eva Prakken

Redacteur literatuur Eva Prakken draagt de titel ‘boekenwurm’ niet met trots. Ze vraagt zich af waarom dit onderkruipsel symbool staat voor zo’n mooie en zelfs heldhaftige hobby. ‘Een lezer is iemand die het aandurft om zich te verdiepen in een vreemde wereld.

De term ‘boekenwurm’ beschrijft mensen die een bepaalde affiniteit met taal hebben. Wanneer je de term iets letterlijker neemt, komt een onaantrekkelijk schepsel naar voren dat overleeft door papiervezels te verorberen – geen jaloersmakende levenshouding. Hoewel ik zelf alle eigenschappen van een zogezegde boekenwurm bezit, draag ik deze titel dus niet met trots. Mijn associatie met ‘wurmen’ is namelijk niet per se een goede, maar bestaat vooral uit onaangename ontmoetingen in de tuin van mijn ouders. Waarom krijgen juist boekenliefhebbers toch een dergelijk onderkruipsel als naamdrager?

Lezen als individuele binnenshuisactiviteit

De titel boekenwurm, die je veelvuldig ziet langskomen in het kader van het promoten van lezen, draagt dan ook bij aan de associatie die aan lezers wordt gegeven. Denk je aan een lezer, dan denk je waarschijnlijk aan iemand met jampotglazen die in stilte in een hoekje zit met het geliefde boek.

Lezen wordt, met uitzondering van boekenclubs of boekenfestivals, vaak in een individuele en introverte sfeer gehuld. Hoewel in leescampagnes pogingen worden gedaan het lezen van zijn stoffige en nerdachtige imago te ontdoen, blijft het een activiteit die je alleen doet. Vaak hartstikke fijn en ideaal voor tijdens deze quarantainetijden, maar als je lezen wil aanprijzen moet je het wat meer de sociale hoek in trekken.

Lezen moet brutaler worden aangeprezen: laat ook literaire passages groots zien op plekken waar veel mensen zijn

Volgens Bart Besamusca, hoogleraar Middelnederlandse Letterkunde aan de Universiteit Utrecht, is die individuele leeshouding relatief nieuw. “Vroeger was literatuur altijd een sociaal gebeuren. Als je in de middeleeuwen in je eentje ergens zat te lezen, werd je vreemd aangekeken. Literatuur speelde zich buiten af, op pleinen en in theaters.”

Tegenwoordig is lezen echter een binnenshuisactiviteit. Binnen de poëzie ontstaat hier verandering in, aldus Besamusca. “Kijk naar de gedichten die op muren of stations worden afgebeeld en naar de populariteit van poetry slam. Poëzie wordt meer zoals vroeger; namelijk steeds socialer.”

De aanwezigheid van lezen

Zelf denk ik dat de literatuur een voorbeeld moet nemen aan deze trend binnen de poëzie. Lezen moet brutaler worden aangeprezen: laat ook literaire passages groots zien op plekken waar veel mensen zijn.

Kondig een nieuw boek net zo spectaculair aan als een nieuwe serie; het kijken daarvan is een (vaak) individuele bezigheid die wél populair is. Dat verhalen op een scherm het beter doen dan op papier heeft naar mijn idee een vrij basale reden; ze zijn meer aanwezig. Die ‘ben je er nog-functie’ van Netflix, als je te lang inactief bent geweest, heeft een boek nou eenmaal niet.

De lezer zal meer naar buiten moeten treden. Schilder de boekenfanaat heldhaftiger af, namelijk als iemand die het aandurft om zich te verdiepen in een vreemde wereld, om deze inzichten vervolgens ook te delen met de echte wereld.

Geen boekenwurm, maar een boekenleeuw

Het wordt tijd dat lezers het imago dat ze de wurmtitel gaf van zich afschudden en laten zien wat ze echt zijn: een brullende boekenleeuw, een steigerend boekenpaard, maar geen boekenwurm.

Hopelijk komen alle boekenwurmen binnenkort uit hun leesholletjes om op ouderwetse wijze in groten getale hun nieuwe literaire inzichten te bespreken en zien zij nieuwe romans net zo groots aangekondigd als de nieuwste Emily in Paris.

Hopelijk zien wij op elke lege gevel teksten uit de meest leeswaardige boeken. Vanaf dat moment zal ik mij met trots een brullende boekenleeuw noemen.

Met medewerking van Emma Verbree.

lees ook:

Nieuwsbrief

Elke drie weken houden we je op de hoogte van wat we schreven en wat we lazen in de Red Pers-nieuwsbrief.

Zoeken

Doneren

Wij bieden jonge, aspirerende journalisten een podium én begeleiding. Dat kunnen we nog beter met jouw steun. Die steun komt met twee voor de prijs van één, want onze sponsor matcht jouw donatie. Geef jij ons vijf euro? Dan ontvangen wij een tientje.