Politicoloog Niels Ras duidt de dood van Amerikaanse opperrechter Ruth Bader Ginsburg. ‘Haar cv staat vol van de scherven van de glazen plafonds die ze heeft gebroken.’
Op 18 september is opperrechter Ruth Bader Ginsburg overleden. De dood van de 87-jarige feministe bracht een schokgolf aan reacties teweeg in de Verenigde Staten, maar ook wereldwijd. Haar positie op het Hooggerechtshof leek al een belangrijke inzet voor de komende verkiezingen. In Nederland zou de natuurlijke dood van een rechter nooit zo een grote reactie teweegbrengen, dus hoe komt dat en wat zal er nu gebeuren?
The Notorious R.B.G.
Ruth Bader Ginsburg was een vrouw met grote daden en een gigantisch cv dat vol zit met scherven van de glazen plafonds die zij heeft gebroken. Tijdens haar loopbaan stond zij als advocaat al voor het Hooggerechtshof om te vechten voor gelijke rechten voor iedereen en na 1993 is zij hiermee doorgegaan, maar dan als opperrechter. De hele carrière van Bader Ginsburg staat in het teken van het verzet tegen discriminatie op basis van etniciteit, geaardheid en geslacht.
Het federale homohuwelijk? Komt door een rechterlijke uitspraak. Het federale recht tot abortus? Komt ook door een rechterlijke uitspraak.
Door haar progressieve standpunten en rake analyses vergaarde ze een heuse cultstatus, vooral onder linkse jongeren, en kreeg ze de bijnaam The Notorious R.B.G., vernoemd naar mede-Brooklynite, The Notorious B.I.G. Op haar sterfbed gaf zij aan dat zij niet wilde dat voor de verkiezingen haar plek zou worden gevuld door Trump. Dat lijkt echter toch te gebeuren en luidt een grote politieke battle in.
Strijd om het hof
Het voor het leven benoemen van rechters aan het Hooggerechtshof is één van de meest impactvolle taken die een president heeft. Veel fundamentele beslissingen in de Verenigde Staten worden niet door het parlement besloten, maar door het Hooggerechtshof.
Het federale homohuwelijk? Komt door de rechterlijk uitspraak Obergefell v. Hodges. Het federale recht tot abortus? Komt ook door een rechterlijke uitspraak, namelijk Roe v. Wade.
Om de huidige commotie rond het Hooggerechtshof te begrijpen is het belangrijk om de gebeurtenissen van de afgelopen jaren te kennen. Begin 2016 overleed rechter Antonin Scalia, die bekend stond als één van de meest conservatieve rechters op het Hooggerechtshof. Vaak vinden rechters die benoemd zijn door Republikeinen dat de Grondwet moet worden gelezen zoals het ooit door de Founding Fathers bedoeld was, terwijl door Democraten benoemde rechters vinden dat de Grondwet mee moet gaan met de tijd.
Nu krijgt Trump de kans om een derde rechter in zijn eerste termijn te benoemen. Met 53 Republikeinse Senatoren lijkt het erop dat het hem voor de verkiezing nog zal lukken
De dood van Scalia betekende dat president Barack Obama een nieuwe rechter mocht benoemen aangezien hij nog bijna een jaar in het Witte Huis zou zijn. Zijn benoeming van Merrick Garland luidde echter een grote politieke strijd in tussen Obama en Mitch McConnell, de leider van de Republikeinen in de Senaat. McConnell, die met de Republikeinen een meerderheid in de Senaat had en daarmee de benoeming van een opperrechter kon controleren, wilde er niet aan en heeft Garland in dat jaar niet eens de mogelijkheid tot een hoorzitting in de Senaat gegeven. Hij gooide de nominatie voor het Hooggerechtshof op als inzet voor de verkiezingen en gaf aan dat het Amerikaanse volk de kans moest krijgen om te kiezen welke kant het hof op ging.
Een vrouwelijke nominatie
En zo is McConnell’s strategische plan ook uiteindelijk gegaan. Trump won de verkiezingen en heeft tot nu toe twee conservatieve rechters aangewezen voor het Hooggerechtshof, namelijk Neil Gorsuch en Brett Kavanaugh. Nu krijgt Trump dus de kans om een derde rechter in zijn eerste termijn te benoemen. Met 53 Republikeinse Senatoren lijkt het erop dat de benoeming hem voor de verkiezing nog zal lukken, behalve als er 4 Senatoren besluiten om tegen te stemmen of COVID-19 de Senaat lamlegt.
Na twee mannen kiest hij voor zijn derde benoeming een vrouw, namelijk Amy Coney Barrett. Als rechter hangt ze, net als haar oud-mentor Scalia, het ‘originalisme’ aan. Ze ziet de Grondwet dus als een document dat moet worden gelezen zoals het ooit is opgeschreven. Ze is vaker kritisch geweest op het vlak van abortus en heeft een essay geschreven dat ObamaCare bekritiseerde. Door nog een jonge conservatieve rechter voor het leven te benoemen zal de stempel van Trump voor de komende decennia op het Hooggerechtshof gezet zijn en heeft hij gedaan waar hij voor verkozen is.
Presidentsverkiezingen van 2000
De dood van Ruth Bader Ginsburg heeft grote gevolgen voor de balans van het Hooggerechtshof. Eerst waren er 5 conservatieve rechters en 4 progressieve, maar dit zal hoogstwaarschijnlijk nu veranderen in een verhouding van 6-3. Een van de belangrijkste personen op het hof is degene die ideologisch in het midden zit, ook wel de swing vote, omdat dat deze persoon de beslissende stem is in 5-4-beslissingen.
Nu is de gematigd conservatieve hoofdrechter John Roberts vooral de swing vote. Wie na de benoeming van Coney Barrett de swing vote zou zijn is niet duidelijk, maar het is zeker dat de swing vote een zeer conservatieve rechter zou zijn in plaats van een gematigde.
Waar in Nederland er tussen de gevestigde partijen een consensus is dat abortus iemands eigen keuze is, is het in de Verenigde Staten een van de meest contentieuze en vurige debatten
Deze shift in swing vote kan al belangrijk zijn tijdens de komende verkiezingen. Bij de presidentsverkiezingen van 2000 besloot het Hooggerechtshof, op ideologische lijnen, dat er gestopt moest worden met stemmen tellen in Florida, waardoor George W. Bush van Al Gore won.
Door het coronavirus zullen veel stemmers nu via de post stemmen en Trump heeft nu al aangegeven dat hij, bij verlies, het aan het Hooggerechtshof zal voorleggen omdat het te fraudegevoelig is. Naast de mogelijke consequenties voor deze verkiezingen zullen er vooral beleidsmatige gevolgen zijn. Deze zomer waren er een paar zeer belangrijke zaken die, ook al was het hof al conservatief, verrassend de progressieve kant opvielen. Na deze benoeming zouden deze zaken echter anders hebben uitgepakt.
Geen ‘politiek hof’
Waar in Nederland er tussen de gevestigde partijen een consensus is dat abortus iemands eigen keuze is, is het in de Verenigde Staten een van de meest contentieuze en vurige debatten. Deze zomer kwam er een zaak voor het Hooggerechtshof die er in principe voor zou zorgen dat twee van de drie abortusklinieken in Louisiana zouden moeten sluiten. Dit zou abortus niet illegaal maken, maar wel praktisch moeizaam, vooral voor armere mensen.
Tegenstanders van abortus dachten dat ze deze zaak in hun zak hadden door de verhouding op het hof en dat dit het begin van het eind van Roe v. Wade zou zijn. Naar ieders verrassing was de uitspraak echter 5-4 tegen de wet in Louisiana, omdat hoofdrechter Roberts tegenstemde. Dit was erg opvallend, omdat Roberts in 2016 nog vóór een bijna identieke wet in Texas stemde. Hij benadrukt echter vaker in toespraken dat het Hooggerechtshof geen ‘politiek hof’ is. De integriteit van het hof is voor hem als hoofdrechter vooral belangrijk en daarom wilde hij dus niet dat een bijna identieke zaak in Louisiana anders zou uitpakken dan een zaak in Texas van vier jaar eerder, alleen maar omdat de samenstelling van de rechters is veranderd.
Buiten abortus zijn er zo nog meer zaken te noemen, zoals lhbti-rechten, ongedocumenteerden, toegang tot gezondheidszorg, stemrechten en wapenwetten, waarop de nieuwe verhouding en verandering van swing vote effect zal hebben. Roberts zou dan niet meer de beslissende stem zijn, maar iemand die niet als gematigd wordt beschouwd. De benoeming van Amy Coney Barrett zou de balans compleet naar de conservatieve kant schuiven. Bader Ginsburg’s dood, en vooral de timing daarvan, zal dus grote gevolgen hebben voor de normen in de Verenigde Staten de komende decennia. Het lijkt erop dat conservatief Amerika grip heeft op het Hooggerechtshof en dat zal niet snel veranderen.
Politicoloog Niels Ras is een verkozen stadsdeelcommissielid in Amsterdam-Noord en masterstudent aan de Universiteit van Amsterdam. Voorheen heeft hij gestudeerd en campagne gevoerd in Kansas, USA.
