In de serie ‘Zap Zapad Zap!’ bespreekt redacteur Peer van Tetterode een actueel fenomeen uit het wonderlijke Russischtalige medialandschap. Deze keer: een media-analyse van de Russische berichtgeving rondom de vergiftiging van de anti-corruptieblogger Alexei Navalny.
In verschillende Nederlandse kranten was gedurende de afgelopen anderhalve maand ongeveer het volgende te lezen: Navalny was op donderdag 20 augustus per vliegtuig onderweg naar Moskou. Hij kwam van een filmpresentatie in Tomsk waarin de water- en elektriciteitsvoorziening, die in handen is van een paar superrijke families, werd bekritiseerd. Op het vliegveld van Tomsk kreeg Navalny een flesje water in handen. Op dat flesje, zo bleek achteraf, zat een lage concentratie van het Sovjet-zenuwgif ‘novitsjok’. Dit sterke gif verlamt vitale zenuwen en spieren in het lichaam. Slachtoffers van het gif gaan vaak binnen een tiental uren dood omdat de ademhalingsspieren stoppen met bewegen.
Navalny werd aan boord van het vliegtuig onwel en begon te schreeuwen. Het vliegtuig maakte daarom een noodlanding bij de eerste grote stad op de route, het Siberische Omsk (niet te verwarren met zijn punt van vertrek, de stad Tomsk). Hier heeft hij twee dagen buiten bewustzijn gelegen, waarna hij naar het Berlijnse Charité-ziekenhuis is overgebracht. De vrouw van Navalny, Julia, heeft samen met de medewerkers van Navalny’s fonds en de Duitse regering flinke druk gezet op de Russische regering en de artsen van het ziekenhuis in Omsk om Navalny naar Duitsland over te brengen. Daar is hij sinds kort uit ontslagen. Hij bevindt zich nu (begin oktober 2020) nog in Berlijn.
Dat is het verhaal dat de Nederlandse nieuwsconsument kent. De Nederlandse lezer kent het verhaal dat de Russen van deze gebeurtenis meekregen nauwelijks. Wat heeft de gemiddelde Rus uit Omsk, de stad waar Navalny in een noodhospitaal werd ondergebracht, meegekregen van de gebeurtenissen omtrent de vergiftiging van Navalny? Om dat beter te begrijpen kan het gedachtenexperiment van een fictieve lezer vanuit journalistiek oogpunt interessant zijn.
Wie is de gemiddelde Russische nieuwsconsument? De fictieve Olga Aleksandrovna Gorjantsjikova is 22 jaar oud en werkt naast haar studie in de restauratie ‘Stolovaja Nummer 1’ gelegen nabij een druk busstation aan de Karl Marxlaan in Omsk, waar bussen af en aan rijden vanuit de gehele regio. De kantine maakt onderdeel uit van een eettentenketen die iedereen in Rusland kent. Net zoals bij het restaurant van de Hema zijn er klassieke gerechten. In plaats van rookworst worden er vette gehaktballen, genaamd kotlety, geserveerd. Daarnaast schenkt Olga dagelijks vele kommen bietensoep (borsj) en koolsoep (sjtsji) uit.
Nadat Olga met het serveren van de warme lunch, de afwas en het schoonmaken van de keuken klaar is, leest ze vaak kranten. In de hoek van de grote eetzaal staat een leestafel met daarop altijd twee kranten die elke dag worden bezorgd: de lokale courant Omskaja Pravda, en de grootste krant van Rusland, de Komsomolskaya Pravda. Elke werkdag checkt ze daarnaast nog haar nieuwsapp TASS onder het genot van een kop zwarte thee.
Wat heeft Olga de afgelopen anderhalve maand over de vergiftiging van Navalny gelezen?
Bekijk hier een tijdlijn van de berichtgeving in de Russische media over de vergiftiging van Navalny:
De fictieve Olga uit Omsk heeft dus een heel ander beeld van de vergiftiging. Heel lang heeft zij gelezen dat er überhaupt geen sprake is van een vergiftiging. In zoverre dat het een vergiftiging betrof, zit Duitsland of de Engelse geheime dienst waar de Russische spionne Maria Pevchikh voor werkt daarachter. Russen die vooral Russische mainstreammedia volgen hebben daarom een heel ander idee van dit nieuwsdossier dan de rest van de wereld.
Met medewerking van Melanie Seuren.