Bestaat er zoiets als een Europese identiteit?

22 mei 2019, 14:06

In 2014 ging slechts 18 procent van de jongeren naar de stembus voor de Europese verkiezingen. Voelen jongeren zich überhaupt nog verbonden met Europa? Wij spraken vier Europese jongeren over wat het betekent om Europeaan te zijn.

“In Antwerpen ben ik een Gentenaar. In Brussel een Vlaming. In Parijs een Belg. In Amerika een Europeaan. In Kinshasa een blanke. En ik ben het allemaal even vurig. In het besef dat een mens veel méér in z’n mars heeft dan z’n afkomst, dan z’n voorouders, dan z’n vaderland, dan z’n moedertaal.” Dat zei Guy Verhofstadt – voormalig premier van België en Europarlementariër – in een verwoede poging de Pan-Europese identiteit te promoten. Maar bestaat zoiets echt? Waar in Nederland “cultuur” – lees gedeelde waarden en tradities – als bitterballen, koningsdag en het sinterklaasfeest voor het oprapen ligt is het bestaan van een Europees equivalent al jaren onderwerp van discussie. Wat is Europese identiteit volgens Europese jongvolwassenen?

Rodrigo Figuieredo, 28 jaar oud en kok in Amsterdam:
“Als Portugees in Amsterdam – met ook nog een werkverleden in Oost Europa – durf ik het wel te zeggen: ik ben een Europeaan. Dit is eigenlijk iets wat ik van jongs af aan al ervoer. Van jongs af aan voelde ik dat ik onderdeel was van iets groters dan nationaliteit: toen ik geboren werd was Portugal al lid van de EU met bijkomende voordelen die de generaties voor mij niet kenden. Door de vrijheid van verkeer en werk zijn Europeanen naar mijn mening nieuwsgierig en tolerant ten opzichte van andere culturen: echte wereldburgers. De waarneembare trend van patriottisme en nationalisme in sommige EU-landen doet mij dan ook erg pijn.

Rodrigo Figuieredo. Eigen foto.

De Europese identiteit bestaat echt. Natuurlijk, ik heb op het oog misschien meer gemeenschappelijk met een Spanjaard dan met een Nederlander. En ja, verschillen in manieren van leven en omgang met elkaar zijn aanwezig. Maar toch voel ik mij net zo verbonden met Nederlanders als met Spanjaarden. Bijna iedereen in Europa onderschrijft dezelfde normen en waarden, die gevormd zijn door het christendom. Hoe je het ook wendt of keert, het christendom vormt toch de bakermat vormt van het huidige Europa. Veel van de irritaties onder de nationalistische bewegingen in Europa zijn dan ook gericht op mensen met andere religieuze overtuigingen.

In veel opzichten zijn de Verenigde Staten niet te onderscheiden van Europa. Toch zijn wij nog niet zo’n eenheid als de VS. Die eenheid zou voor mij wel de ideale toekomst zijn, maar zoiets lijkt verder weg dan ooit.”

Diotima Mathijssen, 24 jaar, student in Amsterdam en activist:
“Als student Religiewetenschappen en intersectioneel activist – waarbij ik in contact sta met activistische netwerken over de hele wereld en mij sterk maak voor veel minderheden – heeft de Europese identiteit voor mij een vrij negatieve connotatie. Het is een identiteit die niet zozeer bepaald wordt door een gevoel van cohesie bij Europeanen onderling, maar vooral duidelijk wordt in contrast met de mensen die niet de identiteit delen. Het Schengenverdrag verschaft Europeanen het privilege om in principe te gaan en staan waar ze willen. Vluchtelingen delen deze privileges niet en komen hier via ellenlange en gevaarlijke smokkelroutes.

Diotima Mathijssen. Eigen foto.

Een echte overkoepelende Europese identiteit is mijn inziens een fabeltje. Landen hebben allemaal hun eigen culturele gebruiken en identiteiten die toevalligerwijs veel van elkaar weg hebben. Ook heersen er in verschillende delen van Europa nog steeds bepaalde vooroordelen jegens andere delen heersen..  Zo is mijn vriend Italiaans en merk ik zelfs bij mijn eigen ouders dat sommige ideeën nog springlevend zijn: Italiaanse mannen zouden lui, moederskindjes en dominant zijn.

Toch blijf ik een Europeaan. Hoe graag ik deze identiteit ook zou willen ontkennen: ik draag het verleden van onze voorouders -zoals het kolonialisme-  in mij en heb een Europees uiterlijk. Maar er zijn genoeg minderheden in Europa die niet een Europese familiegeschiedenis hebben maar wel net zo belangrijk zijn voor de groei van Europa zijn als jij en ik. Mijn doel is deze mensen zich thuis te laten voelen in Europa.”

Teus Hagen, 22 jaar, student in Wenen:
“Bij Europa denk ik aan de hoeveelheid mooie plekken. Plekken die overlopen van historie en cultuur. Naar mijn mening onderscheidt Europa dit van andere continenten. Europa is als een oudheidkundig museum!

Toen ik in Noord-Amerika was, merkte ik dat mensen uit andere werelddelen dit ook zo ervaren. Daar heerste een soort ideaalbeeld van Europeanen als zeer cultureel en verfijnd. Het werd daar haast als een soort stereotype gebruikt. Hier merkte ik dat er voor mensen van andere continenten zoiets is als een typische Europeaan: alsof mensen uit het oosten en zuiden van Europa niet van elkaar verschillen. Terwijl ik nu in mijn studie – ik doe een Erasmus Mundus-master waarin ik over twee jaar verspreid in respectievelijk  Brussel, Wenen, Kopenhagen en Madrid woon – juist het tegenovergestelde merk. Wij Europeanen houden er juist van om onderling verschillen te benadrukken. Anderzijds worden de gelijkenissen tussen mij en Europese studiegenoten weer duidelijker wanneer we in contact staan met studiegenoten van buiten Europa.

Ik heb net een aantal maanden in Brussel gestudeerd: het zogenoemde centrum van Europa. Maar zelfs daar had ik niet echt het idee dat ‘Europa’ erg leefde onder de bewoners. De grote vestiging van het Europees Parlement geeft denk ik de bewoners het “ver van m’n bed show”-gevoel. Misschien is dit wel een symboliek voor hoe mensen door heel Europa de Europese Unie ervaren.”

Alex Bujorianu, 22 jaar oud, student in Amsterdam:
“Europa wordt traditioneel gedefinieerd als “slechts” een continent, maar dat dekt naar mijn mening niet genoeg de lading. Ik zie Europa als een collectie van gelijkgestemde individuen, individuen die een zelfde kijk op de wereld hebben en een zekere manier van leven gewend zijn. Ik heb als kind van Roemeense wiskundigen in veel verschillende delen van Europa gewoond – Roemenië, Engeland en Nederland – en nergens heb ik het gevoel gehad dat ik uit de toon viel.

“De wereld is op het moment zwaar instabiel, met gevaarlijke leiders op gevaarlijke plekken.”

Als je een Nederlander vraagt wat nou typisch Nederlands is zal die snel het antwoord weten: bitterballen en koningsdag. Dit noem ik Nederlandse eigenaardigheden. Zaken die de Europese identiteit bepalen zijn veel genuanceerder: rechtssystemen, het belang dat wij hechten aan liberale democratie en de gemeenschappelijke oorsprong van veel Europese talen.

Nu moet ik toegeven dat ik niet helemaal objectief ben als het gaat om het wel of niet bestaan van een gemeenschappelijke Europese identiteit. Als federalist denk ik dat een gemeenschappelijke identiteit een eerste stap is naar een échte Europese eenheid. De wereld is op het moment zwaar instabiel, met gevaarlijke leiders op gevaarlijke plekken. Hier kunnen wij ons alleen tegen wapenen als wij ook daadwerkelijk als eenheid te werk gaan.”

Steun Red Pers

Je las dit artikel gratis, maar dat betekent niet dat het Red Pers niets heeft gekost. Wij bieden jonge, aspirerende journalisten een podium én begeleiding. Dat kunnen we nog beter met jouw steun. Die steun komt met twee voor de prijs van één, want onze sponsor matcht jouw donatie. Geef jij ons vijf euro? Dan ontvangen wij een tientje.

Lees ook:

Zoeken

Nieuwsbrief

Elke drie weken houden we je op de hoogte van wat we schreven en wat we lazen in de Red Pers-nieuwsbrief.

Doneren

Wij bieden jonge, aspirerende journalisten een podium én begeleiding. Dat kunnen we nog beter met jouw steun. Die steun komt met twee voor de prijs van één, want onze sponsor matcht jouw donatie. Geef jij ons vijf euro? Dan ontvangen wij een tientje.