Miljoenen schade en tientallen gewonden zijn het gevolg van de protesten van de gilets jaunes in Parijs. Dit weekend gaan de Fransen voor het zesde achtereenvolgende weekend de straten op. De beweging heeft zich ontpopt van een conventioneel protest tegen een verhoging van de brandstofbelasting tot een platform voor de meest diverse sociale problemen van Frankrijk. Hoe zit het met deze onverwachte evolutie van de gele hesjes revolutie?
Traangas, tanks, en heel veel gele hesjes. Dat was het Franse straatbeeld in de media de afgelopen weken. Als je doordeweeks rondloopt door de Parijse wijken zijn er geen traangas-wolken, brandende Franse vlaggen of hordes boze mensen te bekennen. Maar als je richting de Champs Elysée gaat, zijn de gevolgen van de vele protestweekenden duidelijk zichtbaar. Voor Louis Vuitton’s sprankelende kerstetalages staan grote hekken en geen bank die zijn deuren durft te openen. Zo is het Parijse straatbeeld een perfecte metafoor op wie de pijlen van les gilets jaunes gericht zijn: de cafeetjes en boetiekjes zijn open maar staan in sterk contrast met de dichtgetimmerde banken en overheidsinstanties ernaast, gedecoreerd met revolutionaire leuzen als ‘le peuple aux abois tuons le bourgeois’, het wanhopige volk doodt de bourgeoisie.
Op zaterdag verschijnen de activisten achter deze woorden. Omdat er een omvangrijke politiemacht van 8000 agenten is ingezet, ontstaat er een constante dreun van sirenes in de hoofdstad. Processies van police national-wagens haasten zich door het Franse verkeer tussen witte aftandse Renault-busjes met gele hesjes achter de voorruit. In Frankrijk hoort het gele veiligheidshesje bij de verplichte uitrusting van je voertuig, maar het symboliseert nu sympathie voor de sociale beweging van les gilets jaunes. Het gele hesje, volgens de New York Times, “will end up in a museum as one of the most effective protest garments in history.”
Van révolte naar revolution
De eerste zaterdag van protest, 17 november, werd georganiseerd naar aanleiding van de verhoging op de brandstofbelasting, de eco-tax, aangekondigd door Macron’s regering. Het zou een conventioneel protest moeten worden, maar ontwikkelde zich tot een verstrekkende uiting van volkswoede. Velen voelen zich verraden door Macron’s belastingverlagingen op de topinkomens en zijn pro-business economisch beleid, waar de werkende middenklasse niet de vruchten van plukt. De vele wegbarricades, opgeworpen door de gele hesjes, resulteerden in één dode en meer dan honderd gewonden.
Vier weekenden van felle, en soms gewelddadige, protesten volgden, terwijl de president opmerkelijk stil bleef. Het ontbreken van zijn reactie bevestigde voor velen zijn imago als president des riches. Op 10 december brak een nederige Macron de politieke impasse door op nationale televisie te verschijnen. De president schafte de geplande accijnsverhoging op benzine af en beloofde een stijging van het minimumloon met honderd euro per maand, wat de Franse overheid naar verwachting zo’n tien miljard zal gaan kosten. 23 miljoen Fransen keken toe, evenveel als naar de Franse voetbaloverwinning op het WK, hoe Macron het gebroken sentiment probeerde te lijmen. “Ik kan u de indruk hebben gegeven dat dit niet mijn probleem was, dat het niet mijn prioriteit was. Ik kan sommigen onder u met mijn uitspraken hebben gekwetst,” zei hij. “Maar mijn enige zorg, dat bent u.”
Desalniettemin gaan de protesten het weekend erop door. Opmerkelijk is dat het aantal protestanten van het vierde op het vijfde weekend is gehalveerd, van 126.000 naar 66.000, maar tegelijkertijd ook uiteenlopender is geworden in zowel demografische samenstelling als in de doelen die ze nastreven. De media-aandacht en politieke engagement voor de gilets jaunes was de aanzet voor vele andere sociale bewegingen om hun onvrede te uiten en zich aan te sluiten, zodat ook zij gehoord zouden worden. De Franse gele hesjes staan nu symbool voor een breed scala aan klachten waarvoor de beweging een platform is geworden: van onveilige woningen tot onderwijshervormingen en van anti-immigratie tot klimaatactivisme. Hierdoor wordt de gillets jaunes-beweging een veelkoppig monster: voor elke kop die Macron eraf slaat, groeien er twee nieuwe in de plaats.
Verenigd in wat ze niet zijn
Les gilets jaunes hebben Macron’s presidentschap onontkoombaar veranderd. De protesten zullen langzamerhand in kwantiteit afnemen, maar de onderliggende woede zal blijven sluimeren. De gilets jaunes symboliseren meerdere onzekerheden van de moderne Franse burger. Tegelijkertijd zijn ze ook leiderloos en zonder eenduidig eisenpakket, wat het voor Macron moeilijk maakt hen tegemoet te komen. Ze zijn slechts herenigd in hun oppositie tegen de overheid.
Relatief is de groep vandalen tussen de gele hesjes een ontzettend klein deel. Daarom is het essentieel om voorbij de vernielingen te kijken die de beweging vooralsnog voornamelijk hebben gedefinieerd in de media. Toen ik voorbij Place de la République liep, kwam een oud koppel arm in arm de trappen van de metro uitgeschuifeld, in een geel hesje. Een karakteristiek beeld voor een beweging die allen verenigd in wat ze niet zijn, namelijk de elite. Het felle gele hesje is, letterlijk en figuurlijk, een schreeuw voor aandacht voor de werkende middenklasse die zich opzijgezet voelt.