“It’s a referendum on the Trump presidency,” aldus Steve Bannon tegen Fox News. Op 6 november zijn de Amerikaanse midterm elections, een verkiezing die in de media steeds vaker wordt gezien als een tussentijds referendum over de president. Maar betekent een overwinning voor de Democraten echt het einde van Trump?
Wat zijn de midterm elections (en waarom zijn ze belangrijk)?
Even beknopt waar de verkiezingen om draaien: iedere twee jaar komen er 435 zetels vrij in het Huis van Afgevaardigden en 35 van de 100 zetels in de Senaat. Republikeinen hebben nu een meerderheid in zowel het Huis van Afgevaardigden als de Senaat. Deze twee ‘huizen’ vormen samen het Congres. Vanwege de Republikeinse meerderheid is het voor president Trump relatief makkelijk om zijn wetgevingen heelhuids door beide huizen heen te slepen.
Als de Democraten de meerderheid halen in een van de twee – of beide – huizen, betekent dat een grote klap voor slagingskans van Trump’s regeringsplannen. Republikeinen kunnen nu wetsvoorstellen direct naar de president sturen omdat ze door hun meerderheid geen Democratische steun nodig hebben. Zodra de Republikeinen één van de huizen verliezen wordt deze route afgesloten. Dit betekent dat Republikeinse plannen dead on arrival zullen zijn in het Congres, omdat Democraten bijna altijd principieel tegen stemmen. Voor de Republikeinse politieke agenda staat er dus veel op het spel op 6 november.
Daarnaast dienen de midterm elections als een populariteitspeiling van de zittende president, wat voor de Republikeinen niet per se een zegening is als het op Trump aankomt. Het verleden leert ons dat de zittende president bijna altijd zetels verliest in beide huizen tijdens de midterm elections. Clinton, Bush, Obama: ze hebben allemaal flinke verliezen geleden tijdens hun midterms, soms zodanig dat ze hun meerderheid verloren. Al met al klinkt een democratische overwinning in november dus zo gek nog niet.
Wat kunnen we verwachten?
Er is geen gedoodverfde winnaar deze verkiezingen. Aan de ene kant ligt Trump onder vuur vanwege het Rusland-onderzoek en waren zijn populariteitspeilingen historisch laag in de afgelopen twee jaar. Aan de andere kant is er nog veel steun voor Trump te vinden onder de Amerikaanse arbeidersklasse. Zoals Derk Jan Eppink schreef in de Volkskrant “werpen Trumps belastingverlagingen vruchten af”: de werkloosheid is op het laagste punt sinds 2000 en 80 % van de belastingbetalers gaat erop vooruit.
De Democraten lijken de grootste kans op winst te hebben in het Huis van Afgevaardigden. Het aantal zetels in het Huis is ongeveer proportioneel aan het inwoneraantal van een staat, dus Texas krijgt 36 afgevaardigden terwijl Connecticut er maar 5 krijgt. Er zijn 435 zetels, waarvan Republikeinen er momenteel 240 hebben, en Democraten 195. 218 zetels is de holy grail, want dan is er een meerderheid bereikt.
Amerikaanse stemmers verkiezen liever een afgevaardigde die al langer in het Huis zit dan dat ze op een nieuwe kandidaat stemmen, meldt The Guardian. De Democraten hebben het geluk dat 39 Republikeinse afgevaardigden zich niet opnieuw verkiesbaar hebben gesteld, vaak waren ze het uitgesproken oneens met Trump. Dit betekent dat Democraten een veel grotere kans maken om deze zetels terug te winnen. Mochten de Democraten de magische 218 halen, dan wordt het Huis ‘geflipt’ – van Republikeins rood naar het Democratische blauw.
De kans dat de Democraten de meerderheid krijgen in de Senaat is echter miniem. Het kiesstelsel van de Senaat is helaas een beetje onlogisch, dus hier begint wat rekenwerk. Er komen 35 (van de 100) zetels beschikbaar waarvan er nu 26 in handen zijn van Democraten, en maar 9 in handen van Republikeinen. Dat betekent dat als de Democraten een meerderheid willen ze eerst hun 26 eigen zetels moeten terugwinnen, plus nog minstens twee zien te veroveren van de Republikeinen. Het scenario dat de Democraten 28 van de 35 beschikbare zetels winnen is hoogst onwaarschijnlijk.
Het zit Democraten dubbel tegen omdat het verkiezingssysteem van de Senaat niet in hun voordeel werkt. Elke staat krijgt twee senatoren dus terwijl in het democratische Californië bijna 40 miljoen mensen wonen krijgen ze evenveel senatoren als veel kleinere Republikeinse staten met soms maar 500.000 inwoners.
En hoe zit het met een mogelijke impeachment?
Als de Democraten daadwerkelijk een meerderheid in het Huis van Afgevaardigden winnen, zijn zij in staat om het proces van impeachment (het aftreden van de president) te starten. Als dat zo is, zullen er hoorzittingen beginnen over Trump. Maar, om een president daadwerkelijk ook gedwongen te laten aftreden is ook een tweederde meerderheid in de Senaat nodig – een meerderheid die de Democraten onmogelijk kunnen halen deze verkiezingen – waardoor impeachment een zeer onwaarschijnlijk scenario blijft.
If impeachment does happen, it’s your fault
De ironie is dat het gepraat over impeachment vooral komt uit de Republikeinse hoek, terwijl Democraten er opvallend stil over zijn. Onder andere Bannon, zijn advocaat Rudy Giuliani, en Trump zelf hebben ieder uitspraken gedaan dat de aankomende verkiezingen draaien om impeachment. Republikeinen hopen dat door de publieke discussie te draaien naar impeachment, meer Republikeinse stemmers zich aangesproken voelen om daadwerkelijk naar de stembussen te gaan. “But if [impeachment] does happen, it’s your fault,” zei Trump bij een rally in Montana. “You didn’t go out and vote. That’s the only way it could happen.”
Laat je niet overtuigen door politieke oneliners die beloven dat een democratische overwinning impliciet staat voor Trump’s impeachment. Zelfs als de Democraten elke mogelijke stem winnen in november, blijft Trump president. Zolang er geen steun is voor impeachment onder zowel Democraten als Republikeinen – bipartisan effort – zien we Trump niet snel z’n biezen pakken en het Witte Huis verlaten.
Maar een ding is zeker, als de Democraten winnen in november, zal de tweede helft van Trump’s presidentschap een stuk moeizamer verlopen dan de eerste.