Verdrinken in het mediacircus van beelden

22 juni 2018, 11:42

Beeld is communicatiemiddel nummer één en toch wordt ‘begrijpend kijken’ niet gegeven in het onderwijs. Mensen van alle soorten en maten zitten op social media en zijn gebruikers van Netflix. Toch lijkt dat allemaal veel, te veel; een artikel van WelingelichteKringen over nieuwe series en films vinden op Netflix had de kop “Hoe weet je wat nieuw is op Netflix?”. De overvloed aan beelden lijkt ons te overspoelen, maar hoe manifesteert dit zich?

Eerder schreef Red Pers waarom beeldeducatie nodig is in het onderwijs. Het vele gebruik van media en blootstelling aan beelden daarin zijn daarvoor de belangrijkste oorzaken. Filmpjes, grote kaskrakers in de bioscoop en sociale media domineren onze communicatie. Maar naast het kritisch kijken naar het onderwijs, is het nodig om te kijken naar wat die dominante beelden doen in onze maatschappij.

Mediafilosoof Jean Baudrillard hield zich eind vorige eeuw bezig met beelden en ‘de realiteit’. In zijn werk “Simulacra and Simulation” beschreef hij hoe alle beelden die zich manifesteren in de samenleving, referenties bevatten naar andere beelden.

Relevanter dan ooit

Dr. Wim Staat, docent Wetenschapsfilosofie bij de afdeling Mediastudies aan de Universiteit van Amsterdam, vindt het stuk van Baudrillard wonderlijk. “Wat zo bijzonder is aan die tekst, is dat het in 1981 is geschreven, maar eigenlijk nooit zo relevant is geweest zoals nu. In de jaren tachtig was er geen sociale media bijvoorbeeld, maar het is net alsof hij het impliciet daarover heeft in dat werk.”

Kiezen op Netflix is lastig, je blijft maar doorscrollen

Baudrillard bediscussieerde de werking van media. Staat vertelt dat die in nauw verband staat met wat ‘echt’ is. “Heel simpel gezegd, stelt Baudrillard dat de media de werkelijkheid is. Het lijkt alsof het makkelijk te begrijpen is: media is nu heel toegankelijk. Maar het lijkt alsof hoe meer media aanwezig is, hoe gecompliceerder de realiteit wordt.” Denk aan hoe lastig het is om nu iets te kiezen op Netflix, je kan eindeloos doorscrollen totdat je van frustratie de televisie maar aanzet.

Vicieuze cirkel

Dat eindeloos zoeken langs al die verschillende beelden, past in Baudrillard zijn opvattingen. Volgens hem bevatten alle beelden referenties naar andere beelden, die in een vicieuze cirkel blijven rondwanen totdat er uiteindelijk geen unieke inhoud meer over is. Net zoals in een fluisterspel, is bij elk persoon, of medium, het ingefluisterde woord net wat anders als het doorgegeven wordt. Totdat de laatste persoon totaal iets anders zegt dan de bedenker van de zin.

Kijk maar naar ‘Netflix Originals’; zoals vele andere beeldcreaties zijn dieerg geïnspireerd op voorgangers en klassiekers. De serie Stranger Things wordt geprezen over de accurate representatie van de jaren tachtig en de film Kissing Booth is de zoveelste romantische comedy. Columnist Sylvain Ephimenco schreef eerder in een column in Trouw: “Op de Netflix Titanic koersen we af op een ijsberg waarop waardeloze beelden zich weerspiegelen.”

“Je wordt overspoeld door de vele keuzemogelijkheden”

Mogelijkheden zijn overweldigend

Staat noemt de vele keuzemogelijkheden in de media overweldigend. “Op Facebook heb je straks zoveel connecties dat je niet meer weet waar je ze vandaan heb gehaald en Netflix is zo uitgebreid dat je het overzicht verliest. Het is heel veel en zoals Baudrillard zegt, je wordt overspoeld. Daarom is het ook belangrijk dat hier in het basis en middelbaar onderwijs aandacht voor komt.”

Naast dat kinderen moeten leren omgaan met beelden, vindt Staat, is het snappen van de werking ervan ook belangrijk. “Het wonderlijke is ook dat men er niet van af weet, in welke mate media onze realiteit veranderd. Je kan uitleggen hoe een computermonitor werkt want die staat voor je, je kan zo’n ding zo demonteren. Maar als je uitlegt hoe media werkt, dan is het nodig om je te beseffen dat je daar deel van bent en dat is erg gecompliceerd.”

Beelden manifesteren zich in onze samenleving als toegankelijk en simpel. Het lijkt alsof we het meteen begrijpen – het is vanzelfsprekend. Maar het proces erachter, de kans op nul inhoud en overweldiging, blijft nog onder het oppervlak zweven. Met nieuwe begrippen zoals fake news is het belangrijk om een mediabewustzijn in ons achterhoofd te hebben, want omgaan met media is veel gecompliceerder dan het lijkt.

Steun Red Pers

Je las dit artikel gratis, maar dat betekent niet dat het Red Pers niets heeft gekost. Wij bieden jonge, aspirerende journalisten een podium én begeleiding. Dat kunnen we nog beter met jouw steun. Die steun komt met twee voor de prijs van één, want onze sponsor matcht jouw donatie. Geef jij ons vijf euro? Dan ontvangen wij een tientje.

Lees ook:

Zoeken

Nieuwsbrief

Elke drie weken houden we je op de hoogte van wat we schreven en wat we lazen in de Red Pers-nieuwsbrief.

Doneren

Wij bieden jonge, aspirerende journalisten een podium én begeleiding. Dat kunnen we nog beter met jouw steun. Die steun komt met twee voor de prijs van één, want onze sponsor matcht jouw donatie. Geef jij ons vijf euro? Dan ontvangen wij een tientje.