Oxford-econome Kate Raworth pleit in haar boek Doughnut Economics voor het heroverwegen van de fundamenten van de economie. Maandag begon ze in Amsterdam haar wereldtour over de donuteconomie. “In plaats van economische groei hebben we een nieuw economisch kompas nodig binnen de grenzen van de aarde.”
Als Britse tiener vroeg Kate Raworth het zich al af: welke taal moet je leren om de wereld te verbeteren? Ze dacht haar antwoord te vinden in de moedertaal van openbaar beleid: economie. Daarom ging ze de economische wetenschap studeren aan Oxford University, waar ze inmiddels werkt als onderzoeker.
“Al die tijd hebben economen hetzelfde kompas gebruikt,” leidde ze afgelopen maandag haar verhaal in bij DELITELABS in Amsterdam. “Economische groei. Dit dogmatische model, dat gefocust is op een alsmaar stijgende lijn van gemiddeld inkomen, is gedoemd om te falen. De eenentwintigste eeuw vraagt om een nieuw kompas.”
De donuteconomie uitgelegd
Het nieuwe kompas van Raworth is geen stijgende lijn, maar een donut. Een beetje tegenstrijdig, want donuts zijn natuurlijk ongezond. “Het gaat om de vorm,” legt ze uit. “Het gat in het midden illustreert wat mensen tekortkomen aan basisbehoeften, zoals mensenrechten, gezondheidszorg en huisvesting. We willen dat iedereen in de wereld uit dat gat komt en op de donut.”
De buitenkant van het donutmodel is wat technischer. Dit zijn namelijk de zogeheten planetaire grenzen van de aarde waar we rekening mee moeten houden. “We zetten zoveel druk op onze planeet dat het klimaat eronder lijdt,” aldus Raworth. Volgens haar zijn we met vier planetary boundaries al te ver gegaan: klimaatverandering, (gebrek aan) biodiversiteit, stikstof- en fosforverspreiding en bodemgebruik.
Kortom: de binnenring van de donut is waar we tekortschieten, terwijl we aan de buitenkant door onze eigen grenzen heengaan.
Distributie en hergebruik
Maar Raworth haar theorie gaat verder dan een simpele donut. Bij het evenement op maandag stond de volgende vraag centraal: hoe onderneem je in de donuteconomie? Volgens Raworth moeten bedrijven letten op twee belangrijke dingen: distributie en hergebruik.
Iedere onderneming in een donuteconomie moet zich ten eerste afvragen of de winst en andere voordelen eerlijk zijn verdeeld. Niet alleen onder de medewerkers en aandeelhouders, maar ook onder de consumenten. Ten tweede moeten bedrijven circulair produceren. Door te recyclen wordt zo min mogelijk energie verspild en weinig afval weggegooid.
Een uitgebreide versie van Raworth haar donutverhaal valt te lezen in het baanbrekende boek dat zij vorig jaar uitbracht: Doughnut Economics, Seven Ways to Think Like a 21st-Century Economist. Hierin identificeert ze zeven belangrijke punten waarin de economische wetenschap tekortschiet, waaronder het bovengenoemde leidende kompas en het belang van distributie en hergebruik.
Geen hardcore activisten
“Naast hardcore activisten zijn er ook gewone ondernemers die vraagtekens hebben bij de huidige economische modellen,” vertelt Tom van de Beek, projectleider van Ondernemers van Nu. Gezien de focus op ondernemerschap is het niet gek dat het evenement op maandag in Amsterdam werd georganiseerd door dit lobbyproject, ooit opgericht tegen de handelsverdragen CETA en TTIP. Na een petitie voor verstandige handel bij de Tweede Kamer te hebben neergelegd, focust hij met zijn project op het verkennen en bekendmaken van alternatieve economische modellen als die van Raworth. “Het is niet per se radicaal, maar ze maakt wel voor een grotere groep mensen inzichtelijk wat er nu mis is.”
Raworth haar theorie is dus makkelijk te begrijpen. Dit liet ze jaren geleden al zien met haar populaire TEDx-talk, waarin ze binnen een kwartier het donutmodel glashelder uitlegt. Sindsdien wordt ze over de hele wereld gevraagd om langs te komen bij talkshows en events. Zo zat ze vorig najaar bij Buitenhof, heeft Tegenlicht een aflevering aan haar donuteconomie toegewijd en reist ze deze week door Nederland en België. De komende weken volgen Cambridge in thuisbasis Engeland en het Zwitserse Davos; later dit jaar staan Duitsland, Oostenrijk, Spanje, Portugal, Japan, Finland en Zweden op het programma.
The Guardian noemde Kate Raworth al de John Keynes van de eenentwintigste eeuw. Of het haar lukt de hele wereldeconomie om te toveren tot een donut? Dat wordt nog een hele kluif.