Montréal heeft met Valérie Plante deze maand voor het eerst een vrouw tot burgemeester verkozen. Daarmee is het nu één van de drie miljoenensteden in Noord-Amerika met een vrouwelijke burgemeester. Staat Plante symbool voor vrouwenemancipatie in het Westerse openbaar bestuur? Volgens de statistieken niet.
“Precies 375 jaar nadat Jeanne Mance deze stad heeft mede-opgericht, heeft Montréal haar eerste vrouwelijke burgemeester. Ik kijk ernaar uit om deze geschiedenis met jullie voort te zetten.” Zo luidde de overwinningsspeech van Valérie Plante, die op 5 november de gemeenteraadsverkiezingen in de grootste Franstalige stad van Canada won (1,7 miljoen inwoners).
Het was een grote dag in de geschiedenis van Montréal en daarbuiten: geen enkele andere miljoenenstad in Canada, de Verenigde Staten of Mexico heeft momenteel een vrouwelijke burgemeester. Door een tweet van CTV Montreal denken ze in Canada nu nog steeds dat dit voor het hele Noord-Amerikaanse continent geldt (ook Vice nam het klakkeloos over), maar men zag twee landen en vrouwen over het hoofd: Daisy Torres en Marta Hernández Romero, burgemeesters van respectievelijk Managua (2,2 miljoen inwoners, Nicaragua) en Havana (2,1 miljoen inwoners, Cuba).
Vrouwen hebben nog een lange weg te gaan
Gebrek aan diversiteit
Of de verkiezing van Valerie Plante goed nieuws is voor de vrouwenemancipatie aan de andere kant van de oceaan? In Montréal misschien, maar verder illustreert dit nieuws alleen maar het gebrek aan diversiteit onder burgemeesters. Eerder waren vrouwen namelijk wel aan de macht in Chicago, Toronto, Phoenix, Puebla en Monterrey (één keer), San Antonio en Houston (twee keer) en Dallas en San Diego (drie keer). Een structurele toename van het aantal vrouwelijke burgemeesters in Noord-Amerikaanse miljoenensteden blijft uit: met Torres, Romero en Plante staat het percentage momenteel op 11 procent.
Magere cijfers dus. Ik vroeg me als Nederlandse correspondent op dit continent al snel af: doen ‘wij’ het wel beter? Uit onderstaande grafiek valt af te lezen dat onder de 325 kroonberoemde burgemeesters zich nu 77 vrouwen bevinden (23,7 procent); van de 150 Tweede Kamerleden zijn er 53 vrouw (35,3 procent). En dat terwijl onze samenleving voor meer dan de helft (50,4 procent) uit vrouwen bestaat. Het aantal vrouwelijke burgemeesters in Nederland ligt dus lager dan het aantal vrouwelijke volksvertegenwoordigers (en zeker lager dan het aantal vrouwen).
Waar blijven de vrouwen?
De situatie is in Nederland dus ook niet optimaal, maar lijkt wel beter dan in Noord-Amerika. Schijn bedriegt: neem je namelijk het aantal vrouwelijke burgemeesters in de grotere steden, dan doen we het zelfs slechter dan de Amerikanen: slechts drie van de 31 steden met meer dan honderdduizend inwoners heeft een vrouw aan het hoofd — nog geen 10 procent. Het gaat hier om Pauline Krikke (Den Haag), Annemarie Penn-te Strake (Maastricht) en Marja van Bijsterveldt (Delft).
Na de installatie van Van Bijsterveldt in 2016 schreven Ank Bijleveld (toen Commissaris van de Koning in Overijssel, nu minister van Defensie) en Annemarie Jorritsma (VVD-fractievoorzitter in de Eerste Kamer) een opiniestuk: waar blijven de vrouwen? “De vlag kan uit en felicitaties zijn op hun plaats. Tegelijkertijd is het schokkend dat we dit zo bijzonder vinden. De samenleving bestaat uit mannen en vrouwen, maar in het openbaar bestuur zie je dat niet terug. Nog niet één op de vier burgemeesters in Nederland is vrouw. Hoe groter de stad, hoe groter de kans dat de burgemeester een man is.”
Rolmodellen
Eerder vorig jaar concludeerde NRC al: bijna alle burgemeesters zijn man en wit. Vrouwen of allochtonen zijn er nauwelijks. Of dit een probleem is? Ja, zegt hoogleraar innovatie en regionaal bestuur Marcel Boogers: “Het is goed als burgemeesters een betere afspiegeling zouden vormen van de samenleving. Mensen moeten zich kunnen identificeren met bestuurders.”
Zo zijn Ahmed Aboutaleb en Khadija Arib meer dan ‘alleen’ de burgemeester van Rotterdam en de voorzitter van de Tweede Kamer: ze zijn ook rolmodellen voor hele groepen jongeren in Nederland.
Jongedames in Québec konden hun ogen niet geloven toen ze Valerie Plante zagen schitteren als mayor-elect van Montréal. Voor hen staat zij symbool voor wat vrouwen kunnen bereiken in het openbaar bestuur. Maar buiten deze Canadese stad, zowel op Noord-Amerikaanse als op Nederlandse bodem, hebben vrouwen nog een lange weg te gaan.