Gehaast loop ik door een drukke straat in het centrum van Bologna. Een straat die sinds enkele weken ‘mijn’ straat is. Ik heb een afspraak op de universiteit en dreig te laat te komen, dus overweeg ik in de broeierige bus met een opvallende reclameslogan van een meubelketen te stappen. ‘Maak veel kinderen’, staat er in koeienletters. ‘Wij denken wel na over de kamers’. Niet gek op het eerste gezicht, maar achter de reclameleus schuilt een groot maatschappelijk probleem.
Italië heeft namelijk een dieptepunt bereikt als het gaat om geboortecijfers. De laatste jaren is het aantal geboren kinderen het laagst in 150 jaar, berichtte de NOS enkele maanden geleden al. In 2016 werden er 462.000 kinderen geboren, en dat zijn 12.000 baby’s minder dan het jaar daarvoor. Daarbij komt ook nog het feit dat er in 2016 ruim 608.000 mensen stierven, dus is er sprake van een negatieve bevolkingsgroei.
Deze rode cijfers brengen op den duur een groter probleem met zich mee, en dat is vergrijzing van de bevolking. Ruim 13.3 miljoen Italianen zijn 65 jaar of ouder (21.37 procent van de totale bevolking) en daarmee heeft Italië het grootste aantal 65-plussers van Europa. Die cijfers komen aardig overheen met het kneuterige beeld dat mensen hebben van Zuid-Italiaanse dorpjes: verveelde, oude mannen voor barretjes en ploeterende oma’s achter het fornuis. En inderdaad, dat deel van Italië – samen met Sardinië en Sicilië – vergrijst razendsnel. Ter illustratie: in het zuiden van Sardinië worden gemiddeld 1,07 kinderen per vrouw geboren, terwijl dat in de rest van Italië 1,34 kinderen zijn.
Babymachines
Al jarenlang stimuleert de overheid voortplanting door middel van allerlei campagnes. Zo werd vorig jaar de ‘Nationale Vruchtbaarheidsdag’ in het leven geroepen, dat tot alles behalve meer zwangerschappen heeft geleid. De folder over voortplanting werd onder meer bestempeld als racistisch. Bij de positieve punten werden namelijk blanken afgebeeld, terwijl bij de slechte gewoonten negroïde jongeren waren te zien.
Maar dat was niet het enige probleem, want vrouwen voelden zich door de campagne flink onder druk gezet. In hun ogen werden zij gezien als ‘wandelende baarmoeders’ of ‘babymachines’ en werden de echte oorzaken van het probleem – te lage inkomens, weinig banen en slechte maatschappelijke voorzieningen – daarmee weggefrommeld. Meerdere malen gingen vrouwen de straat op om te protesteren met leuzen als: ‘Wij zijn niet in verwachting van een kind, maar van werk en goede arbeidsvoorwaarden’. Ook vrouwelijke studenten waren in groten getale aanwezig. Daar waar Nederlandse vrouwen na afronding van een universitaire opleiding namelijk nog relatief snel een baan krijgen, moeten Italiaanse vrouwen soms jarenlang wachten op een baan. Geld om kinderen op te voeden is er dus niet voor iedereen, en zeker niet voor hen.
Anticonceptie
De oorzaak van het probleem komt voor sommigen echter uit een andere hoek: anticonceptiemiddelen. De laatste jaren lijken die in het rooms-katholieke Italië steeds gangbaarder te worden en de taboe lijkt zo goed als verdwenen. Vooral in zo’n studentenstad als Bologna blijkt er gretig gebruik van te worden gemaakt. Bij iedere apotheek – en dat zijn er heel veel – hangt er wel een condoomautomaat buiten en zelfs de tabakszaken verkopen de rubbertjes. Enerzijds moedigt de overheid jongvolwassenen aan kinderen te nemen (als de omstandigheden goed zijn), maar anderzijds worden zij overal op straat geconfronteerd met middelen om het te voorkomen.
Terug naar de busreclame. De afgelopen maanden werd het problematische geboortecijfer ook vaak genoeg door Nederlandse media opgepikt. Op zo’n moment dacht ik altijd: ach, weer zo’n statistisch nieuwtje. Maar nu ik hier ben en de reclame zie, merk ik pas wat voor impact het heeft op een maatschappij. De kwestie is op dit moment zo kwalijk dat zelfs bedrijven zoals deze meubelzaak de consequenties ervan ondervinden. Ik geef hen dan ook geen ongelijk, want aan wie moeten zij op den duur anders die mooie kinderkamertjes verkopen? Het wordt tijd dat dit wordt opgelost. Niet door Nationale Vruchtbaarheidsdagen of mooie busreclames, maar door nieuw beleid op het gebied van werkloosheid, inkomens en maatschappelijke voorzieningen.