Waarom cultuur verdomde belangrijk is

Beeld: Arno Breker, "The Great Torchbearer" (1939). Dit standbeeld representeert de ideologie van de NSDAP. Foto: Direktor.

9 maart 2017, 10:43

Auteur: Roxy Jongewaard

Waarom cultuur verdomde belangrijk is

Beeld: Arno Breker, "The Great Torchbearer" (1939). Dit standbeeld representeert de ideologie van de NSDAP. Foto: Direktor.

9 maart 2017, 10:43

Auteur: Roxy Jongewaard

Cultuur als luxegoed, linkse hobby, elitair speelgoed. Cultuur als niet relevant, eenzelvig, wereldvreemd. Niemand lijkt meer te begrijpen waarom een breed gedragen en diverse cultuur, juist nu, zo essentieel is. Waarom er, juist nu, in moet worden geïnvesteerd. Ik zal het je verdomme uitleggen.

In België hebben ze iedere avond op het journaal naast actualiteiten, sport en weer ook een cultuuritem. In Nederland is dit bijna ondenkbaar. De afgelopen jaren is uitbundig bezuinigd op het (toch al kleine) budget van kunst en cultuur. Maar er is niet alleen een monetair probleem. Het culturele circuit in Nederland heeft nog méér te lijden onder het structurele onbegrip en onderwaardering waar het mee te maken heeft. En dat zorgt voor een gevaarlijke leegte.

Verbonden door cultuur

In de wetenschap spreekt men vaak van de culturele identiteit. Je culturele identiteit is datgene dat ervoor zorgt dat je je verbonden voelt met een groep mensen. Deze verbinding ga je aan door de cultuur die je deelt met de andere mensen. Hieronder vallen bijvoorbeeld kunst, tradities en feestdagen.

"Make Art Not €" staat hier op een gebouw in Amsterdam Noord. Foto: Daria Nepriakhina
“Make Art Not €” staat hier op een gebouw in Amsterdam Noord. Foto: Daria Nepriakhina

Omdat een cultuur niet op zichzelf staat maar een uitwas is van de maatschappij waarin hij leeft, wordt hij gevormd door onder andere geschiedenis en religie. Rembrandt schilderde bijvoorbeeld veel christelijke taferelen, en Koningsdag wordt gevierd omdat wij een koningshuis hebben. Onze culturele identiteit zorgt ervoor dat wij ons in elkaar herkennen, dat we ervan uit kunnen gaan dezelfde referentiepunten hebben en dus de wereld enigszins op dezelfde manier ervaren. Zo voelen wij ons vanzelf verbonden met elkaar.

Zonder deze culturele identiteit valt dus de verbintenis weg tussen mensen. Je vervreemdt van elkaar. In de zoektocht naar een bindmiddel, is de angstige en eenzame mens zeer vatbaar voor nieuwe denkbeelden en haatzaaien. En daar maken sommige mensen maar al te graag gebruik van.

Culturen uitwissen

Op een beroemde persfoto zien we een conservator op een omvergeworpen grafsteen zitten. Hij heeft de handen in het haar. Hij huilt. Om hem heen liggen artefacten van onschatbare waarden aan gruzelementen. Hij zit tussen de restanten van het Iraaks Nationaal Museum, dat in 2003 extensief werd geplunderd. Voor de conservator lijkt dit het einde van de wereld.

De verwoesting van het Iraq National Museum. Foto via Royal Ontario Museum
De verwoesting van het Iraq National Museum. Foto via Royal Ontario Museum

De foto laat de kracht van cultuur zien: je kan mensen uitmoorden, maar er zullen nieuwe kinderen worden geboren. Je kan hun huizen platbranden, maar zij zullen ze herbouwen. De mens is veerkrachtig. Wil je een volk vernietigen, dan moet je het zijn identiteit afnemen, en om dat te doen moet je zijn cultuur uitwissen.

Het vacuüm opvullen

Het decimeren van een cultuur is een beproefde methode die door de geschiedenis heen op diverse manieren is uitgevoerd. Het meest recente voorbeeld kwam van IS-soldaten die op verschillende plekken wellustig historische artefacten te lijf gingen met drilboren en mokers. Deze objecten, overblijfselen van de oudste beschavingen ter wereld, waren volgens hen heidens. In de plaats voor deze culturele geschiedenis kwam hun radicale visie op de islam.

https://www.youtube.com/watch?v=jBEQ1ljkvyw

Tijdens de Culturele Revolutie van Mao waren er naast grote sociaal-politieke omwentelingen ook enorme verliezen op het gebied van de traditionele Chinese cultuur: de opera- en muziekgezelschappen mochten niet meer optreden, beeldend kunstenaars waren onderhevig aan grote censuur en oude artefacten zoals Chinees porselein en boeddhistische beelden werden vernietigd.

Ook Hitler maakte zich schuldig aan het verbieden van een groot deel van de kunst en cultuur. Hij noemde de expressionistische kunststroming ontaard en verbond dit aan zijn rassenideologie: deze kunst zou worden gemaakt door Untermenschen, ondergeschikt aan het Arische ras. Hitler bestendigde deze uitspraak door de realistische kunststroming, die de sterke, blonde arbeider verheerlijkte, juist zeer te stimuleren. Zo ontstond er een sterke segregatie tussen de Arische en niet-Arische bevolking.

Het weghalen of vernietigen van culturele objecten is slechts een afgeleide van de inhoudelijke boodschap: deze cultuur is vanaf heden verboden. Het is niet meer de jouwe, jij wilt hier niet mee geassocieerd worden. In het verwarrende vacuüm dat dan optreedt, biedt de overheerser een alternatief aan: zijn ideologie. Dit is een nieuw ijkpunt, iets waar je je aan vast kan houden en wat zorgt voor de nodige verbinding waar vroeger de cultuur voor zorgde.

Entartete Kunst, tentoonstelling van de NSDAP. Foto: Bundesarchiv, Bild 183-H02648 / CC-BY-SA 3.0
Entartete Kunst, tentoonstelling van de NSDAP. Foto: Bundesarchiv, Bild 183-H02648 / CC-BY-SA 3.0

Tulpen en Sinterklaas

Terug naar het Nederland van de 21e eeuw. De bezuinigingen hebben het gehele culturele spectrum geraakt. Van theatergroep Het Toneel Speelt tot kunstplatform De Appel Arts Centre en mijn lokale fanfare: allen zijn grotendeels wegbezuinigd. De cultuur is niet met kwade opzet vernietigd, maar het effect van de verwaarlozing van de cultuursector is hetzelfde: er is een enorme leegte ontstaan.

In die leegte dwalen talloze mensen rond, zoekend naar een factor die hen verbindt met anderen. Politieke partijen, de PVV voorop, maken handig gebruik van het vacuüm. Zij nemen het kleine overgebleven deel van de Nederlandse cultuur, de oud-Hollandse windmolens, het Sinterklaasfeest, de boerenkool met worst, en presenteren dit als de belangrijkste en meest levendige culturele aspecten van Nederland. En wie zou hen niet geloven, wanneer het culturele aanbod voor de rest zo klein en zo duur is?

De partijen creëren zo heel effectief opnieuw een wij-gevoel: wij, de Hollanders. Dat wij-gevoel heeft natuurlijk tot gevolg dat er ook een zij-gevoel is: zij, de allochtonen. Welke nationaliteit de allochtonen hebben, doet hierbij niet meteen ter zake: een Nederlandse jongen met Marokkaanse grootouders wordt vaak eerder als allochtoon bestempeld dan een Britse expat. Waar het om gaat is het gevoel dat de allochtoon niet dezelfde cultuur aanhangt als de Hollander. Een cultuur die is gereduceerd tot molens, tulpen en christelijke feestdagen.

Verkiezingsprogramma Partij voor de Vrijheid 2017-2021. Beeld: Partij voor de Vrijheid
Verkiezingsprogramma Partij voor de Vrijheid 2017-2021. Beeld: Partij voor de Vrijheid

Verdomd belangrijk

Maar wat nou als we de Nederlandse bevolking er op de een of andere manier van zouden kunnen doordringen dat de Nederlandse cultuur veel breder en diverser is? Dat wij een florerende hiphop-scene hebben, voorop lopen in hedendaags design, en juist door alle verschillende bevolkingsgroepen inspirerend en vooruitstrevend zijn? Als je een cultuur rijker maakt, betrek je steeds meer groepen bij het wij-gevoel, totdat er niemand meer is om te haten. Zo ontneem je populistische partijen als de PVV hun macht.

Dus stimuleer verdomme nou die cultuursector. Ken het niet alleen geld, maar vooral ook aandacht en belang toe. Laat het achtuurjournaal er een item aan wijden, geef goed cultuuronderwijs op scholen, laat de toegangsprijzen zakken zodat iedereen zich een bezoek kan veroorloven. Door kunst en cultuur komen mensen samen, worden zij eendrachtig. En dat, lieve lezer, is waarom cultuur fucking belangrijk is, juist nu.


lees ook:

Nieuwsbrief

Elke drie weken houden we je op de hoogte van wat we schreven en wat we lazen in de Red Pers-nieuwsbrief.

Zoeken

Doneren

Wij bieden jonge, aspirerende journalisten een podium én begeleiding. Dat kunnen we nog beter met jouw steun. Die steun komt met twee voor de prijs van één, want onze sponsor matcht jouw donatie. Geef jij ons vijf euro? Dan ontvangen wij een tientje.