Van de Big Bang tot homo technologicus en kwantumcomputers: met het thema ‘Leven in ons heelal’ nemen de Paradisolezingen je mee door ‘de evolutie van alles’. Voor de gemiddelde student zal het een ongebruikelijk bezoek aan het poppodium zijn.

Stan Bentvelsen, directeur van NIKHEF (Nationaal Instituut voor Subatomaire Fysica), trapte de reeks af met een bespreking van de oerknal, elementaire deeltjes en fundamentele krachten. Een atypisch bezoek was het wel. Waar de avond ervoor het in trays vervoerde bier rijkelijk vloeide tijdens Soul Power, was deze zondagochtend in diezelfde trays de koffie bijna niet aan te slepen door het overwegend gepensioneerde publiek.

Fundamentele wetenschap

De jaarlijks terugkerende lezingenreeks is al zo’n dertig jaar een graag geziene gast aan de Weteringsschans. Het ontstond uit de behoefte wetenschap toegankelijker te maken. Er waren namelijk vrijwel geen wetenschappers publieke figuren zoals dat nu het geval is. Het bleek een bijzonder en simpel concept: “Iemand bij de microfoon zetten en een uur lang laten vertellen, op hoog niveau”, vertelt Livia Verstegen, directeur van cultureel bureau en medeorganisator Verstegen & Stigter.

Het heeft te maken met fundamentele vragen.

De onderwerpen zijn echter wel gelimiteerd tot de meer exacte gebieden van de wetenschap. “Onze ervaring is, hoe exacter de onderwerpen en harder de wetenschap, hoe meer geïnteresseerden. Mensen willen weten: waar komen we vandaan, hoe is het ontstaan?” aldus Verstegen. Eerdere pogingen om een alpha-tegenhanger te organiseren trokken maar weinig publiek. Daarentegen was een lezing over linguïstiek en de oorsprong van taal weer een groot succes: “Het heeft te maken met fundamentele vragen.”

Onbekende materie

Na de aanvang die gepaard gaat met passende oergeluiden, opent Dirk van Delft, directeur van Museum Boerhaave in Leiden, de eerste lezing in de reeks over de evolutie van het heelal. Hij noemt de betrokken partijen zoals de KNAW en NEMO en meldt dat in de pauze tijd is voor een plasje en de nodige rek- en strekoefeningen. Bentvelsen begint met kosmologische vraagstukken als de uitdijing van het heelal na de oerknal, snelheden van roterende sterrenstelsels, en de grote hoeveelheid onbekende materie. “Eigenlijk is een heel groot deel van het heelal zoek.”

Eigenlijk is een heel groot deel van het heelal zoek.

Via de deeltjesfysica maakt hij een sprong naar de kleinste schalen: de fundamentele krachten en kleinste bouwstenen die worden beschreven in het zogenaamde Standaard Model. In een kort filmpje zien we de wetenschapper een fietstochtje maken door de tunnel van de deeltjesversneller in Genève. Zijn verhaal is geen standaard informatief praatje, maar verwijst naast de theorie ook veel naar state of the art experimenten.

Uiteindelijk keren we terug naar kosmologische schalen en gravitationele golven, zoals die anderhalf jaar geleden werden gemeten. Enthousiast legt Bentvelsen het signaal uit van de baanbrekende meting: “Dit is het meest energetische evenement ooit door de mens gedetecteerd.” De vragen uit het publiek na afloop zijn met veel en interessant. Ze variëren van hoe het universum tot zijn einde zou komen, tot waar het Higgsdeeltje nou eigenlijk voor nodig is en het onvermijdelijke moment waar een vrouw compleet verstrikt raakt in haar eigen vraag.

Nieuwe ontwikkelingen

Volgende maand komt Xander Tielens vertellen over astrobiologie en het ontstaan van leven in ons heelal. Via onder meer de evolutiebiologie en technologische ontwikkelingen eindigt de serie in juni met een lezing over ons huidige tijdperk: computers en kunstmatige intelligentie.

Op de vraag of de organisatie nog sprekers heeft die ze graag zouden willen zien spreken in Paradiso antwoordt Verstegen: “De meeste sprekers die we hier heel graag wilden zien hebben we zelfs al wel verschillende keren gehad. En ze komen ook graag weer terug, want er zijn altijd weer nieuwe ontwikkelingen in de wetenschap.”