Laura Lubbers, onze correspondent in Berlijn, schreef in Amsterdam over de historische sensatie. Nu neemt ze de geschiedenis van Berlijn onder de loep door opzoek te gaan naar de historische sensatie van plekken in de Duitse hoofdstad. Vandaag: de Gedenktstätte van Günter Litfin.
In een Noord-Berlijnse woonwijk vol jaren 90 nieuwbouw staat een wachttoren uit de Koude Oorlog. Het kale DDR-beton steekt ongezellig af bij het plantsoentje tussen de woonhuizen. Als je boven op de toren zou staan, zie je niet veel meer dan vanaf de grond: de omringende flats benemen je het uitzicht.
Dead strip
Toen de flats hier nog niet stonden, keek de toren uit over de zogenaamde ‘Todesstreifen’ van de Berlijnse Muur: de dodenstreep, of dead strip. Tussen Oost en West Berlijn lag niet alleen een muur, maar ook een zandvlakte van zo’n honderd meter breed: niemandsland waar vele wachttorens op uit keken. Wie van Oost naar West wilde vluchten, moest de Todesstreifen oversteken en bevond zich dan in het volle zicht van de grenswachters op de torens. De wachttoren aan de Kielerstrasse is een van de weinige wachttorens die nog in geheel authentieke staat bewaard zijn gebleven.
Dit is te danken aan de 78-jarige Jürgen Litfin. Zijn broer Günter Litfin werd in 1961 door grenswachters doodgeschoten terwijl hij naar West-Berlijn probeerde te vluchten. Günter Litfin woonde in Oost-Berlijn en had een baan in West-Berlijn, dagelijks reisde hij heen en weer tussen de twee delen van de stad. Omdat de muur Berlijn tot augustus 1961 nog niet verdeelde, was dat mogelijk en niet ongewoon.
Günter wilde zijn baan in West-Berlijn niet verliezen en begon naar een manier te zoeken om te vluchten
Op de ochtend van 13 augustus 1961 hoorde de familie Litfin op de radio dat de sektorengrens tussen Oost- en West-Berlijn in de afgelopen nacht volledig afgesloten was. Een muur bouw je natuurlijk niet in één nacht, de versperring bestond toen slechts uit prikkeldraad en een hoop grenswachters. Opeens was de helft van de stad verboden terrein geworden, hoewel je nog gewoon over het prikkeldraad naar de andere kant kon kijken.
Monument voor slachtoffers
Günter wilde zijn baan in West-Berlijn niet verliezen en begon naar een manier te zoeken om te vluchten. Op 24 augustus waagde hij het: hij zwom ter hoogte van het Invalidenfriedhof over de Spree, richting West-Berlijn. Door een grenswachter werd hij door zijn hoofd geschoten en hij overleed. Gunter Litfin was één van de eerste slachtoffers van de Berlijnse muur.
Jürgen Litfin opende 42 jaar later, op 24 augustus 2003, de ‘Gedenkstätte Günter Litfin’ in de Kielerstrasse. Op de plek waar zijn broer vermoord was, had hij de voormalige wachttoren omgebouwd tot museum en monument voor alle slachtoffers van de muur. In Berlijn zijn veel monumenten voor de muur te vinden, maar de meeste zijn gebouwd en gefinancierd door de staat. Het monument voor Günter Litfin is een particulier initiatief, gefinancierd door vrienden en sponsors. In het kleine torentje geeft Jürgen Litfin nog dagelijks (gratis) rondleidingen waarin hij felle kritiek levert op het communisme en op de dictatuur van de DDR.
Het verhaal van Günter en Jürgen Litfin laat zien hoe plotseling en onverwacht de Berlijnse Muur opdook en vooral hoe de levens van mensen totaal op zijn kop werden gezet. Jürgen maakte in 2003 de belofte die hij aan zichzelf deed waar: hij heeft ervoor gezorgd dat zijn broer niet vergeten werd in het wachttorentje tussen de nieuwbouw.
Hier lees je alle afleveringen van Historische Sensatie over Berlijn én Amsterdam.
