Het Sinterklaasjournaal staat weer op het punt van beginnen en dus kunnen we er niet meer omheen: het is Zwarte Piet voor en Zwarte Piet na. Om wat meer context bij de Pietendiscussie te geven, laten wij tot 5 december onze verslaggevers aan het woord over een van de aspecten van Piet. Vandaag: verslaggever en rechtenstudent Laurien Knorringa over Piet en de wet.
Nederlandse gemeenten veranderen langzamerhand de kleur van Zwarte Piet bij de intocht, zo hebben de Pieten in Amsterdam en Heemstede zaterdag roetvegen op hun wangen. De enige verandering voorlopig, omdat het er niet op lijkt dat het Nederlandse Parlement binnenkort een besluit neemt. Kunnen we in de toekomst een wettelijk Zwarte Piet verbod verwachten? Waarschijnlijk wel.

Tot dan blijft de kleur van de Pieten voorlopig een grijs gebied, omdat Tweede Kamer op zoek moet naar een middenweg die zowel traditie als individuen respecteert. Traditie wordt niet door onze wet beschermd, maar het weegt wel zwaar mee in het besluit over de toekomst. Ondanks anti-Zwarte Piet protesten, adviezen van belangrijke instituten en een rechtszaak tegen de burgemeester van Amsterdam is er weer geen grootschalige verandering dit jaar.
Negatieve stereotypering
In 2014 werd burgemeester Van der Laan aangeklaagd omdat hij in de aanvraag van vergunning voor de Sinterklaasoptocht het jaar ervoor niets had vermeld over het uiterlijk van Zwarte Piet. Het doel van het weglaten van een omschrijving was het voorkomen van een discussie over het traditionele uiterlijk van de Piet. Daarop werd Van der Laan aangeklaagd. De rechtbank van Amsterdam oordeelde dat de figuur van Zwarte Piet negatieve stereotypering van zwarte mensen teweegbrengt.
PVV-kamerleden Geert Wilders en Martin Bosma probeerden in 2014 een zogenaamde ‘Zwarte Pieten-wet’ te implementeren
Deze uitspraak is gebaseerd op onderzoeksrapporten, verklaringen van eisers en e-mails van het College voor de Rechten van de Mens. Het vonnis heeft echter geen grote gevolgen gehad, want de meeste Pieten waren gewoon zwart in 2014.
Het College voor de Rechten van de Mens heeft destijds geadviseerd de Zwarte Piet-figuur te veranderen, zodat deze niet meer geassocieerd werd met raskenmerken en een negatieve karakterisering van personen met een donkere huidskleur. Het College liet weten: “Zwarte Piet is een fenomeen dat een racistisch onderdeel is van deze traditie. Ook al is het niet racistisch bedoeld, het wordt wel als kwetsend ervaren.”
Maatregelen
Het VN-mensenrechten comité sluit zich aan bij het standpunt van het College en meldt ook dat het uiterlijk van Zwarte Piet moet worden aangepast. Het oordeel van de VN is echter niet bindend. Alleen het Parlement kan besluiten of ze maatregelen treft. De partijen zijn echter nog van mening verdeeld en dit kan een wijziging toch problematisch maken.

Wel probeerden de PVV-kamerleden Geert Wilders en Martin Bosma in 2014 een zogenaamde ‘Zwarte Pieten-wet’ te implementeren ter bescherming van de culturele traditie van het Sinterklaasfeest. Deze is in maart 2016 weggelachen. De wet zou de zwarte kleur van de gezichten en racistisch getinte liedjes in stand houden.
De meest recente uitspraak omtrent de legaliteit van Zwarte Piet en kinderrechten kwam van Kinderombudsman Margriet Kalverboer. Zij oordeelde dat “de huidige vorm van Zwarte Piet als onderdeel van het Sinterklaasfeest kan bijdragen aan pesten, uitsluiting of discriminatie. Kinderen moeten geen negatieve effecten meer kunnen ervaren bij het Sinterklaasfeest.” Ook meldt Kalverboer dat de traditionele Zwarte Piet in strijd is met het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind, wat in Nederland sinds 1995 van kracht is.
Uiteindelijk ziet het er naar uit dat de kwestie wel zal eindigen in wettelijk beschermd of wettelijk verboden. Alhoewel het verbod voorstelbaarder is, zullen beide opties nog niet spoedig voorkomen. Als zelfs de VN, Kinderombudsman en de rechtbank het Parlement niet kunnen overtuigen dat een verandering essentieel is, kan het nog lang duren tot er concrete plannen worden gemaakt voor de toekomst. Tot die tijd aanbreekt is het nog ieder voor zich en Sinterklaas voor ons allen.