Sinds hun introductie vallen sociale media als Facebook, Twitter en Instagram niet meer weg te denken uit het leven van miljoenen mensen. Elk moment ben je één klik verwijderd van het delen van informatie die door iedereen gevonden, gelezen en beoordeeld kan worden. Naast het delen wordt waarschijnlijk meer tijd besteed aan het scrollen door de feed en het bekijken van de berichten van anderen. Hierdoor ben je altijd op de hoogte van waar vrienden, kennissen of misschien zelfs favoriete popsterren, acteurs en modellen mee bezig zijn. Dit staat zeker in lijn met het aanvankelijke doel van bijvoorbeeld Facebook – ‘het verbinden van mensen op deze wereld’ –, maar is slechts één kant van de medaille.
Sociale vergelijkingen
De andere kant beslaat de mogelijkheid om jezelf elk willekeurig moment van de dag te vergelijken met anderen. Het maken van deze vergelijkingen kan leiden tot een verminderd gevoel van eigenwaarde, wat op den duur het risico op bijvoorbeeld depressiesymptomen kan vergroten. Mensen beschikken over een aangeboren drive zichzelf te vergelijken met anderen. Hoewel dit vaak als iets negatiefs wordt gezien, dient het verschillende doelen, zoals het ontwikkelen van het zelfconcept (de kennis van een persoon over zijn of haar eigen kwaliteiten), het zichzelf laten inspireren door anderen en het leren reguleren van emoties. In de sociale psychologie wordt binnen dit vergelijken onderscheid gemaakt tussen opwaartse en neerwaartse sociale vergelijkingen. Bij een opwaartse sociale vergelijking toetst een persoon zichzelf aan iemand met positieve eigenschappen, terwijl bij een neerwaartse sociale vergelijking wordt gekeken naar een persoon met negatieve eigenschappen. Een neerwaartse vergelijking leidt doorgaans tot een positiever gevoel van eigenwaarde. Dit geldt echter niet voor de opwaartse vergelijking. Hoewel een opwaartse sociale vergelijking kan zorgen een gevoel van inspiratie – denk aan de ambitieuze, jonge voetballer die zich laat inspireren door zijn voetbalidool – leidt het meestal tot een lager zelfvertrouwen en negatieve gevoelens.
The only way is up
Door de groeiende rol van sociale media in het dagelijks leven wordt steeds meer onderzoek gedaan naar de gevolgen hiervan voor de ontwikkeling van het zelfvertrouwen. Het is tot op heden een relatief nieuw onderzoeksgebied, maar nu al blijken interessante resultaten. Uit onderzoek van Chou en Edge, in 2010 gepubliceerd in het wetenschappelijk tijdschrift Cyberpsychology, Behavioral and Social Networking’ bleek bijvoorbeeld dat mensen doorgaans het idee hebben dat andere gebruikers van sociale media een beter leven leiden dan zijzelf. Ook stelden zij dat naarmate iemand vaker gebruik maakt van sociale media, hij of zij meer wordt blootgesteld aan opwaartse vergelijkingen. Daarnaast werd door Mehdizadeh gevonden – in 2012 publiceerde zij wederom in Cyberpsychology – dat de hoeveelheid tijd die wordt doorgebracht op Facebook samenhangt met verminderd welzijn van de gebruiker. Het lijkt alsof gebruikers alleen de positieve kanten van andermans leven zien, waardoor de opwaartse vergelijkingen zich opstapelen. Het oorspronkelijke doel om te verbinden lijkt te veranderen in een concurrentiestrijd.
Hoewel de komst van de sociale media grote voordelen met zich mee heeft gebracht – denk aan het onderhouden van vriendschappen en netwerkmogelijkheden – lijkt de grootste keerzijde de overmatige blootstelling aan opwaartse sociale vergelijkingen. Iedereen heeft met een paar klikken toegang tot allerlei berichten, beelden en informatie die kunnen leiden tot onzekerheid en zelfs de ontwikkeling van psychische problemen. Het is daarom belangrijk alert te blijven op de risico’s van sociale media. Dat wil niet zeggen dat gebruik van de sociale media afgeschreven moet worden, maar ook hiervoor geldt: ‘te’ is nooit goed, behalve in tevreden.
Bronnen
Erin, A., Vogel, J.P., Roberts, L.R., & Eckles, K. (2014). Social comparison, social media and self-esteem. Psychology of Popular Media Culture, 3, 206-222.
Smith, E. R., Mackie, D. M., & Claypool, H.M. (2015). Social Psychology (4th ed., pp. 573). Glasgow, United Kingdom: Psychology Press, & Bell & Bain Ltd.
