Dit bericht is oorspronkelijk gepubliceerd bij Maximum Amsterdam

Afgelopen maand werd rapper Typhoon staande gehouden tijdens een verkeerscontrole. Een week later overkwam voetballer Kenneth Vermeer hetzelfde. De agenten in kwestie vonden hun auto en profiel niet bij elkaar passen. Nette verwoording van een minder nette opvatting: het is verdacht dat iemand met donkere huidskleur in een grote, dure auto rijdt.

TEKST DOOR RIEMKE LEVIE

Onderbuikgevoelens
Bij Vermeer ontkende de diender dat huidskleur een rol speelde, maar in het geval van Typhoon werd toegegeven dat er sprake was van etnische profilering. Dit houdt in dat mensen staande worden gehouden vanwege hun etnische achtergrond, zonder dat er een objectieve reden voor is. Een agent treedt dan buiten zijn bevoegdheid, want in de wet staat dat dit alleen mag bij verdenking van een strafbaar feit. Bij etnische profilering baseert hij zijn keuze niet op een redelijke verdenking, maar op zijn onderbuikgevoel.

‘Politie en justitie zeggen dat het incidenteel plaatsvindt, maar slachtoffers en belangenorganisaties spreken dit tegen.’

Etnische profilering is in Nederland geen nieuw fenomeen, maar doet de laatste tijd veel stof opwaaien. Politie en justitie zeggen dat het incidenteel plaatsvindt, maar slachtoffers en belangenorganisaties spreken dit tegen. Het lijkt alsof de grootte van het probleem ontkend wordt. De aandacht voor dit onderwerp is daarom terecht, en in de huidige tijdsgeest ook niet verassend. Verschillende etniciteiten hebben verschillende grondslagen voor toename in aandacht. Zo worden de aanhoudingen van mensen met een donkere huidskleur in de media vaak in verband gebracht met de Black Lives Matter-beweging en de Zwarte Piet-discussie. De ophef rond etnische profilering heeft echter een hypocriet randje. Als gevolg van andere angsten die Nederland de laatste tijd overspoelen, lijkt de samenleving het namelijk tot op zekere hoogte wel te verwachten.

Terreur en angst
In Europa zijn de afgelopen jaren door de Islamitische Staat meerdere terroristische aanslagen gepleegd. Met name sinds de aanslagen in Parijs en Brussel is de angst voor een soortgelijke gebeurtenis in Nederland sterk toegenomen. Vanuit de samenleving ontstaat steeds meer vraag naar maatregelen in de aanpak van terreur. Als de verzorger van veiligheid wordt de politie hierbij sterk onder druk gezet.

‘Opinie wordt gebaseerd op irrationele angsten, wat door berichtgeving in de media versterkt wordt.’

Daarnaast komen uit angst voor de terreur van IS grote hoeveelheden vluchtelingen vanuit het Midden-Oosten Europa binnenstromen. Dit heeft in Nederland geleid tot een zichtbare toename in polarisatie en angst voor vreemdelingen. De houding ten opzichte van mensen met een andere etnische achtergrond is verhard. Opinie wordt gebaseerd op irrationele angsten, wat door berichtgeving in de media versterkt wordt. Dat de PVV sterk voorloopt in de peilingen is dan ook niet verassend. Als populistische partij weet zij vakkundig in te spelen op de angsten die de Nederlandse bevolking in zijn greep houden. Men bekommert zich hierbij niet om feiten of cijfers, zeker niet als deze een mening zouden kunnen nuanceren. Zo vroegen in 1994 bijna 10.000 meer personen asiel aan in Nederland dan in 2015. Daarnaast waren in 2015 honderd keer zo veel personen die asiel aanvroegen in Duitsland (bron: CBS). Dit soort cijfers zijn belangrijk, maar lijken voor media en politiek minder relevant te zijn dan een melding van een verkrachting in de buurt van een asielzoekerscentrum.

Verstoorde balans
De politie wordt door de media, politiek en samenleving kritisch gevolgd in haar beleid omtrent terreur en vluchtelingen. Maar wanneer zij daadwerkelijk op grond van etniciteit overwegingen maakt is dit niet aanvaardbaar. Etnisch profileren is natuurlijk onacceptabel, maar het wordt in deze context door de samenleving veroorzaakt, misschien zelfs verwacht. Aan de ene kant willen we geen overwegingen op grond van huidskleur, aan de andere kant wordt iedereen die er niet Nederlands uitziet als ‘vreemd’ en potentieel gevaar gezien. De balans tussen een neutrale houding en betrokkenheid met de medemens is in alle lagen van de samenleving ernstig verstoord. Vluchtelingenaversie is ook een vorm van etnisch profileren.