Politici met een strafblad: het is niet gebruikelijk, maar ook niet illegaal. PVV-partijleider Geert Wilders heeft sinds 2016 een strafblad en president Donald Trump wordt in meerdere rechtszaken aangeklaagd. Kunnen mensen met een strafblad gewoon volksvertegenwoordiger zijn (en blijven)?

Jeroen Dijsselbloem, minister van Financiën, deed in 2010 een poging om veroordeelde gemeenteraadsleden uit te sluiten van hun ambt. Dit deed hij naar aanleiding van de veroordeling van een Arnhems raadslid dat werd betrapt op het verspreiden van kinderporno. Zonder succes overigens: volgens de huidige kieswet is een strafblad geen belemmering om volksvertegenwoordiger te worden.

Strafblad

Een rechter kan wel iemands passief kiesrecht ontnemen, waardoor die persoon zich niet meer verkiesbaar kan stellen. Dit kan alleen als de persoon in kwestie een aanslag tegen de koning heeft gepleegd of veroordeeld wordt tot een celstraf van minimaal één jaar. Maar dit komt zelden voor. Zo kon ex-gevangene Paul de Jong die in 2006 een automobiliste op het Valkeniersplein overviel en veroordeeld is voor autokaping zich wel ‘gewoon’ verkiesbaar stellen voor de gemeenteraad in Breda.

Na de ‘minder-Marokkanen’ uitspraak van Wilders is hij schuldig bevonden van het aanzetten tot discriminatie. Tot het hoger beroep dient heeft de PVV-er daarom een strafblad. Als hij het strafblad behoudt, kan hij wel minister-president worden, maar bijvoorbeeld geen taxichauffeur of onderwijzer. Voor deze beroepen heb je een Verklaring Omtrent het Gedrag nodig.

Na het vonnis van Wilders liet minister-president Rutte in december weten: “Volgens mij kan Wilders ook na deze zaak minister worden. Of dat politiek wenselijk is, daar heb ik allerlei andere opvattingen over.” Rutte vindt dat Wilders, net als andere politici, als volksvertegenwoordigers de verantwoordelijkheid dragen om als voorbeeldfunctie te dienen. Een strafblad past niet in dit plaatje.

Onschendbaarheid

Wilders is niet de enige politicus met heel wat op zijn kerfstok, ook de nieuwe president van de VS is een rechtszaak niet vreemd. De bedrijven van president Donald Trump hebben in de afgelopen 30 jaar ongeveer 4000 processen moeten aanvechten. Ook lopen tientallen civiele rechtszaken tegen Trump, waaronder kinderverkrachting, aanranding en fraude. De enorme wolk van aanklachten die boven zijn hoofd hangt is ongehoord voor een Amerikaanse president. Maar in de Verenigde Staten is een persoon onschuldig tot het tegendeel is bewezen en de president aanklagen is niet eenvoudig.

Zo blijkt ook uit het besluit van het Hooggerechtshof in 1982. Presidenten zijn door dit besluit onschendbaar voor official acts (vrij vertaald: officiële besluiten) tijdens hun termijn. Bill Clinton werd tijdens zijn presidentschap beschuldigd van seksuele intimidatie door de voormalige secretaresse in het Arkansas staatshuis Paula Jones.

Waarom vertrouwen we politici met een strafblad?

Het Hof oordeelde toen dat een president kan worden aangeklaagd voor vermeende acties die plaatsvonden voorafgaand aan het aantreden, maar deze civiele rechtszaken worden vaak uitgesteld tot na het presidentschap. Dit zou betekenen dat Trump niet afgezet kan worden op basis van veroordeling in een burgerlijke rechtszaak. Of dit ook voor criminele aanklachten geldt is onduidelijk.

Eén ding is zeker: presidentiële immuniteit zou geen incidenten dekken die plaatsvonden voor de verkiezing van Trump. Hij kan wel worden opgeroepen tijdens zijn jaren in het Witte Huis voor processen buiten zijn baan. Echter, de rechtbank zou deze zaken waarschijnlijk uitstellen tot na het einde van Trump’s termijn.

Als wij in Nederland discriminerende volksvertegenwoordigers zoals Wilders niet een kans als premier willen geven, is het hopen dat iemand Dijsselbloem’s inspanningen aanhoudt en politici met een strafblad wettelijk passief kiesrecht laat afnemen. We moeten ons afvragen: waarom vertrouwen we politici met een strafblad niet om een taxi te besturen, maar rekenen we wel op ze om over de toekomst van ons land te beslissen?