Vorige week werd een vermoedelijke probleemwolf op de Utrechtse Heuvelrug doodgeschoten. Deze wolf, beter bekend als Bram, was betrokken bij meerdere incidenten: zo liep het een kind omver en beet het afgelopen zomer bovendien een kind. Ook probleemwolf Hubertus, die leeft in het Nationaal Park de Hoge Veluwe en een hardloopster beet, mag volgens de rechter worden doodgeschoten.
Sinds de wolf is teruggekeerd in Nederland, leven er zo’n dertien tot veertien roedels en twee solitaire wolven in Nederland. Bepaalde probleemgevallen van deze roedels zorgen zogezegd voor de nodige problemen, die zo verstrekkend zijn dat bepaalde probleemwolven inmiddels ook mogen worden afgeschoten.
Gevaarlijke dieren
Het optreden tegen probleemwolven valt volgens Luuk Boerema in beginsel te begrijpen. Hij is juridisch adviseur binnen de natuurwetgeving en het omgevingsrecht. “Wolven zijn gevaarlijke dieren, dat staat buiten kijf. Op internet ziet de wolf er soms uit als een knuffeldier, maar dat is hij niet. Daar is hij te groot en onberekenbaar voor.”
Van een wolf kan dus altijd dreiging uitgaan. Volgens Leo Linnartz, ecoloog bij natuurorganisatie ARK Rewilding Nederland en bezig met de wolf en natuurherstel, is het daarom zaak om afstand tot de wolf te bewaren. “We moeten voorkomen dat wolven wennen aan mensen en ons gaan zien als ongevaarlijk.” Boerema beaamt dit. “We moeten de wolf schuw houden. We moeten ze niet voeren, uit de buurt blijven en honden uit hun buurt houden.” Het probleemgedrag van wolven ontstaat vaak door mensen die wolven lokken en voeren. Zo verliezen wolven hun schuwheid en daarmee de afstand tot mensen.
‘We moeten voorkomen dat wolven wennen aan mensen en ons gaan zien als ongevaarlijk’
Maar wat als wolf en mens toch met elkaar in aanraking komen? Linnartz: “In het Wolvenplan van Nederland staat precies omschreven hoe moet worden geleefd met wolven en wanneer er ingegrepen moet worden.” Ingrijpen komt bijvoorbeeld neer op het plaatsen van noodrasters, voldoende aanwezigheid van wilde prooidieren in de omgeving en het ophokken van vee. De meest vergaande consequentie in het Wolvenplan is het verjagen of afschieten van de wolf.
Wolven afschieten
Met het vermoedelijk afschieten van probleemwolf Bram is het daadwerkelijk afschieten van probleemwolven realiteit geworden. Volgens beide experts moet er echter niet direct naar een geweer worden gegrepen. Boerema: “De wolf is een sociaal wezen. Wanneer je een wolf doodschiet, verandert de hele roedelstructuur. Er moet dan nieuw leiderschap komen, wat zorgt voor tumult in de groep.”
Linnartz en Boerema vinden desondanks dat afschieten een oplossing kan zijn, zeker wanneer een individuele wolf gevaarlijk is voor mensen. Toch is het volgens de twee belangrijk om eerst te kijken naar andere oplossingen. Linnartz: “De wolf moet de kans kunnen krijgen om zijn gedrag aan te passen en weer afstand te leren houden van mensen. Lukt dat niet, dan moet je afscheid nemen van zo’n dier en het afschieten. Maar je moet de wolf die kans wel gunnen.”
En alle wolven afschieten? Dat is volgens Boerema überhaupt geen oplossing. “De wolf is een trekkende soort. Wolven die opgroeien in Polen en Duitsland gaan op zoek naar nieuwe territoria. Op het moment dat je leefgebieden in Nederland vrijmaakt door wolven af te schieten, creëer je automatisch een instroom van nieuwe wolven richting dat leefgebied.”
Wolf als onderdeel van het systeem
De omgang met wolven moet daarom volgens de twee experts over een andere boeg worden gegooid. Wat volgens Linnartz wél werkt, is de wolf de ruimte geven. “We hebben nog nergens specifieke gebieden aangewezen voor wolven om te leven. De Veluwe zou hier bijvoorbeeld een uitermate goed gebied voor zijn.” Door wolven op sommige plekken ruimte te geven kan volgens Boerema voorkomen worden dat de wolf in bebouwde omgevingen beland, en de afstand tussen mens en wolf groot genoeg blijft.
‘De wolf is onderdeel van een systeem dat wij de afgelopen jaren hebben vernield’
Ook benadrukt Linnartz dat de wolf ook voordelen kent. “De wolf draagt bij aan een gezond ecosysteem: hij houdt het aantal herten en zwijnen beperkt. Daarnaast blijven deze dieren door de aanwezigheid van de wolven meer in beweging, waardoor sommige bomen en struiken weer makkelijker kunnen groeien.” Boerema pleit voor meer respect voor de natuur, waarvoor we de wolf hard nodig hebben. “De wolf is onderdeel van een systeem dat wij de afgelopen jaren hebben vernield. We moeten dat zien te herstellen, en daar is de wolf dus ook onderdeel van.”
Om het zover te laten komen, is eerst meer kennis vereist over hoe de wolf zich door Nederland beweegt. Zo is het volgens Boerema zinvol om verder onderzoek te doen naar hoe de wolf zich gedraagt in een land dat zo dichtbevolkt is als Nederland. De Universiteit van Wageningen is bijvoorbeeld net begonnen met een onderzoek waarbij wolven worden gezenderd. “Als je weet waar wolven zich graag ophouden, geeft dat praktische informatie. Op die plekken kun je dan minder mensen laten komen,” zegt Linnartz.
Het opdoen van nieuwe kennis en het aanwijzen van leefgebieden dragen volgens Boerema en Linnartz zodoende samen bij aan het bewaren van de afstand tussen mensen en wolven. Toch is er volgens Boerema ook wat aanpassing vanuit de mens vereist: “Overal waar de wolf terugkomt, gaat dat niet zonder gedragsverandering van mensen. De wolf is terug, en daar moeten we ons toe verhouden.”
Eindredactie door Suzanne van Spijker
