Het is begin november en het oogstseizoen loopt ten einde. Hier en daar staan nog wat koolrabi’s in de grond, maar verreweg de meeste bedden in de moestuin zijn leeg. De buurtboerderij maakt zich klaar voor de winter. “Eigenlijk zijn dit de belangrijkste maanden”, legt boer Ruben Heineman (28) uit, wijzend op de bedden die door twee vrijwilligers winterklaar worden gemaakt. “Het lijkt na de oogst vaak alsof het werk klaar is, maar juist nu moet je een goede basis leggen voor het volgende seizoen.”
Sociale functie
En dat is belangrijk, want op dit moment voorziet de tuinderij vijftig huishoudens van lokaal geteelde producten via een zelfplukabonnement en is er een even lange wachtlijst. Daarnaast vervult de boerderij een sociale en educatieve functie. Secretaris van de buurtboerderij en community builder Sarai Maëla (29) organiseert samen met Ruben en een team meerdere keren per jaar evenementen met workshops en optredens, zoals een lente- en oogstfeest.
Ook ontvangen ze in de zomerperiode maandelijks buurtbewoners voor de ‘Buurtkeuken’, een tweegangendiner met eigen oogst, en vinden er educatieve activiteiten plaats voor zowel kinderen als volwassenen. In samenwerking met onderwijslocatie Camelot krijgt een klas basisschoolleerlingen op donderdagen natuurles. Zondagen zijn vaste open dagen, dan kunnen geïnteresseerden langskomen om een kijkje te nemen. Zo ook vandaag. Tijdens de lunch komt een ouder stel aanwaaien dat via hun buurvrouw over de boerderij had gehoord, maar ook vrienden, kennissen en abonnees komen langs voor de laatste oogst of gewoon voor de gezelligheid.
Onzekerheid door antikraak
Ondanks het breed gedeelde enthousiasme blijft de vraag hoeveel seizoenen de buurtboerderij nog zal bestaan. Zowel de oude boerderij waar Ruben met twee vrienden woont en de grond zijn eigendom van de gemeente, en het is nog niet duidelijk of ze kunnen blijven. “Omdat we een antikraakcontract hebben, kan de gemeente ons telkens maar per half jaar een toezegging geven”, leggen Ruben en Sarai uit. “Nu raakt de boerderij steeds meer verloederd en zijn renovaties hard nodig om te kunnen blijven en eventueel uit te breiden. Daarom zijn we in gesprek met de gemeente.”
‘Toen we de boerderij kregen, had ik tranen in mijn ogen van blijdschap’
Toen Ruben in 2020 het antikraakpand betrok, wilde de gemeente graag dat er een pluktuin, theetuin of ontmoetingsplek kwam. Dat sloot aan: “Ik speelde al langer met het idee een creatieve groene broedplaats te starten. Toen we dit kregen, had ik tranen in mijn ogen van blijdschap. Ook al was het een soort spookboerderij, inclusief lekkende stal en een verloren motor op het terrein.” Hij begon aan de opleiding voor biologisch-dynamische landbouw (een vorm van landbouw die planten, dieren en de bodem als één samenhangend, zelfvoorzienend geheel zien, red.) bij collectief Warmonderhof om zo professionele kennis naar de buurtboerderij te brengen. Rond die tijd, begin 2023, ontmoette hij ook Sarai. Zij herkende haar eigen droom in die van Ruben, begon actief vrijwilligers te werven en kwam met ideeën voor de educatieve en culturele invulling van de boerderij.
Na de gezamenlijke tuinklussen praten we verder in de knusse woonkamer, die Ruben nog altijd met twee huisgenoten deelt. “De verwarming is stuk, dus het is een beetje koud hier”, zegt hij. Met een kleed voor de opening naar de keuken, die aansluit op de schuur, proberen ze de warmte binnen te houden. “Het pand is totaal verloederd, dus er moet echt iets aan gebeuren. Verder willen we graag uitbreiden, maar ook daarvoor is toestemming nodig”, vertelt Sarai. De regelgeving en kosten van het pand bij renovatie zijn hierbij de grootste obstakels.
Gekkies met goede moed
Toch houden ze moed en hebben ze er, ondanks tegenslagen, vertrouwen in. Sarai, lachend: “We denken er liever niet over na wat we doen als we weg moeten. Dat is ons doemscenario. Wij zijn natuurlijk gekkies, dat we dit project al vijf jaar vrijwillig voortzeulen ondanks alle onzekerheid. Eigenlijk geloven we er gewoon 500 procent in dat dit gaat lukken.” “Voor mij voelt dit zoals het leven zou moeten zijn”, zegt Sarai. “Natuur, educatie, kunst en gezond voedsel samenbrengen met mensen van allerlei leeftijden. Dat vind ik echt supermooi.”
‘We zijn natuurlijk gekkies dat we dit project al vijf jaar vrijwillig voortzeulen’
In de loop van ons gesprek slaat het weer om. Door het raam zien we op de paden langzaam modderplassen ontstaan. Ruben staat op: “Ik moet de dierenhokken nog schoonmaken.” Lang stilstaan zit er niet in op de buurtboerderij. Op 28 november staan ze in de finale van de Haarlem Innovatieprijs met een plan om de boerderij naar de stad te brengen. “We willen mensen helpen ook hun thuis of buurt te tuinieren en vergroenen. Lokale, ecologische landbouw is goed voor ons als mens, maar ook voor natuur, bodem en biodiversiteit. Als je lokaal bezig bent en verbinding zoekt met elkaar, helpen we het klimaat, de sociale cohesie én zorgen we voor gezond voedsel. In onze beleving is dit het boeren van de toekomst.”
Eindredactie door Yke Uijtewaal
