Extinction Rebellion voerde vrijdag door het hele land actie tegen Black Friday, een uit Amerika overgewaaide traditie waarbij bedrijven en winkels flinke uitverkoop houden. Ook in Amsterdam waren de klimaatactivisten de hele dag op de been. Redacteur Juliët Boogaard was erbij.
“End Black Friday!” schalt het vrijdagmiddag over het Muntplein in Amsterdam. Terwijl de binnenstad is volgestroomd met koopjesjagers voert Extinction Rebellion actie tegen deze ‘zwarte dag voor de planeet’. In de optiek van de actiegroep moedigt Black Friday onnodige consumptie aan, waarmee het fast fashion stimuleert. Dat is belastend voor het klimaat en resulteert in uitbuiting, vinden de actievoerders.
“Een viering van overconsumptie,” noemt activist Hannah Evrengun (20), die aanwezig is bij de actie, de dag. “Black Friday is bedacht door grote bedrijven, om mensen dingen te laten kopen die ze niet nodig hebben. Bovendien wordt veel kleding geproduceerd in strafkampen voor Oeigoeren, die zo uitgebuit worden.” Toch neemt ze het de consument niet zozeer kwalijk. “De grote bedrijven en ceo’s daarvan, dat zijn de schuldigen.”
Drukte in de steden
Black Friday is een traditie die is overgewaaid uit de Verenigde Staten. De dag na Thanksgiving trapt het seizoen voor kerstinkopen af met de koopjesdag. Sinds een paar jaar wordt de vierde vrijdag van november ook in Nederland gevierd, met flinke kortingen en aanbiedingen. Dat was ook in de binnenstad van Amsterdam goed te merken: het was zelfs zo druk in de winkelstraten dat de gemeente opriep niet meer naar het centrum te komen.
Extinction Rebellion voerde door het hele land acties. In Amsterdam werden de acties uitgevoerd door Fashion Action, een tak van Extinction Rebellion die zich specifiek op de mode-industrie richt. ‘Hergebruik, herwaardeer, repareer, rebelleer’, luidt het motto. Oprichter Robin ‘Bruisje’ Habbé (26): “Ik was tijdens mijn studie filosofie veel bezig met kritische theorie, kolonialisme en uitbuiting. Mijn onderzoek was gericht op de mode-industrie. Dat zet ik met Fashion Action door.”
Bij het refrein grijpen de activisten naar hun keel en ze eindigen met gebalde vuisten in de lucht
Leuker dan shoppen
Uit een speaker op wielen klinken de eerste tonen van Britney Spears’ hit Toxic. Een stuk of vijftien dansers – allemaal vrouwen, en allemaal met mondkapje – staat in flashmobformatie opgesteld. De een heeft een blauwe pruik op, de ander een felroze broek met glitters, en weer een ander een groene slinger om de schouders.
De oplettende luisteraar hoort dat de tekst van het nummer herschreven is voor de gelegenheid: ‘The fashion industry is telling lies, we’re addicted to it, don’t you know that it’s toxic?’ Bij het refrein grijpen de activisten naar hun keel en ze eindigen met gebalde vuisten in de lucht.
Aangevoerd door de paarse en blauwe vlaggen van Extinction Rebellion verplaatst de groep zich via de Kalverstraat naar het Spui, om het dansje nogmaals op te voeren. “Later geven we hier ook een repareerworkshop. We organiseren vandaag allemaal dingen die veel leuker zijn dan shoppen,” zegt Evrengun.
Bewustwording
Het Spui is de perfecte plek om te laten zien hoe het ook kan, vindt de 24-jarige betoger Alexandra (‘liever geen achternaam’). Daarmee doelt ze op de wekelijkse tweedehands boekenmarkt op het Spui. “Wij zeggen: repareer, of koop tweedehands.”
De student aardwetenschappen zit niet bij de organisatie, maar bezoekt wel vaker acties van Extinction Rebellion. “Met mijn studie leer ik veel over klimaatverandering. Het is belangrijk dat mensen bewuster worden. Bij Extinction Rebellion wordt dat op een positieve manier aangepakt, zoals vandaag met dans en muziek.”
‘We eisen ook niet van mensen dat ze vegetariër worden, maar vragen ze bewuster om te gaan met hun consumptie’
Walter Witkamp (56), die roze en blauwe flyers uitdeelt aan voorbijgangers, geeft een concrete tip aan de consument die zich afvraagt hoe het beter kan: “Als je een cadeautje geeft, geef dan een belevenis. En stop met vliegen, vlees eten en dingen kopen die je niet nodig hebt.” Zelf heeft hij al jarenlang niet in een vliegtuig gezeten. “Maar zo nu en dan eet ik wel vlees. We eisen ook niet van mensen dat ze vegetariër worden, maar vragen ze bewuster om te gaan met hun consumptie,” zegt hij terwijl hij vanaf het Spui de bomvolle Kalverstraat inloopt.
Goede deal
Hier kan het contrast met wat Extinction Rebellion betoogt haast niet groter: de winkelende mensenmassa vult de hele straat, en er staan meterslange rijen bij winkels als Topshop, Zara en Hunkemöller. “En dit is pas een fractie van het winkelend publiek, het meeste gebeurt online,” zegt Witkamp van achter zijn roodgroene mondkapje.
De stoet actievoerders loopt van de Kalverstraat naar het Rokin, waar het dansje wederom wordt opgevoerd, terwijl onwetende winkelaars met winkeltasjes van de Bijenkorf of Uniqlo er doorheen lopen. Daaronder bevindt zich een groepje Amerikaanse toeristen, dat hun traditie verdedigt: “Ik ben ook tegen fast fashion, maar Black Friday is gewoon een goede deal,” zegt Cherie El Yahyaoui. “Vooral voor mensen die door de coronapandemie minder inkomen hebben.” Haar metgezel Julia Kenul: “Ik vind het wel goed dat ze actievoeren, al wil ik niet hypocriet zijn.” Schuldbewust tilt ze haar Uniqlo-tasje omhoog.
‘We zijn hier om u wakker te schudden’ klinkt het uit de megafoon
Even verderop danst de 19-jarige Brent Kappen mee op de muziek van Toxic. Maar veel waardering voor de actievoerders heeft hij niet. “Ik vind het een beetje aandacht trekken, met die gekke outfits.” Waarom hij dan wel al een tijdje staat te kijken? “Ja gewoon, lachen toch.” Het probleem met Black Friday snapt hij niet zozeer: “Korting is gewoon leuk.”
Kapitalistische clowns
Hij is niet de enige die minder te spreken is over de actiegroep. “Rot op joh, ga lekker werken!” klinkt het vanuit een wit busje dat voorbij rijdt. Als een actievoerder door de megafoon vraagt of iemand weet hoe laat het is, grapt een voorbijganger: “Tijd om te werken!” Een activist roept terug: “Weet je hoeveel mensen hun werk hiervoor hebben afgezegd, sukkel!”
Ondertussen zoeft iemand op skeelers met een geschminkt gezicht en een hoed in regenboogkleuren tussen de mensen door. ‘Kapitalistische clown’ staat op zijn rug. Hij heeft de hoofdrol in een ‘speciale voorstelling’ die de actiegroep op het Rokin gaat opvoeren over ‘de dagelijkse realiteit’. “U denkt misschien dat hier een circusvoorstelling zal plaatsvinden om u af te leiden van zorgen over het dagelijks leven. Niets is minder waar: we zijn hier om u wakker te schudden,” klinkt het uit de megafoon.
Repareren
Aan het eind van de voorstelling, waarin de kapitalistische clowns onder tromgeroffel opscheppen over hun verdienmodel en vervolgens voor dood neervallen, zetten de activisten een lied in. “Als de natuur wordt uitgebuit, staan we op en repareren,” zingen ze. Tegelijkertijd verschijnt op een reclamebord achter de groep een reclame voor Black Friday van JD Sports.
Eenmaal terug op het Spui, is de grond bezaaid met betogers die op kleedjes zitten om lapjes stof op hun kleding te naaien. Op de lappen staan teksten als ‘klimaatgekkie’ en ‘genoeg is genoeg’. Een Engelstalige dichter draagt poëzie voor. Aanwezige politieagenten attenderen de naaisters meermaals op de onderlinge anderhalve meter afstand. “Keep your distance, otherwise the police is gonna fuck with us, and we don’t want to fuck with the police,” zegt de dichter, waarna hij verder gaat met zijn antikapitalistische relaas.
Met medewerking van Eva Prakken.
Red Pers maakt journalistiek op maat, zodat je nog meer verhalen krijgt die je écht wilt. Wat wil jij graag lezen, zien of horen over de Tweede Kamerverkiezingen? Het invullen van deze enquête duurt 4 minuten, het resultaat zie je terug op onze website. Alvast bedankt!
Create your own user feedback survey
