Als de raketten en drones neerkomen in Charkiv gaat Ihor Aspidov (26) naar zijn balkon in plaats van de schuilkelder. “Ik tel dan de explosies en denk aan Lviv [stad in het westen van Oekraïne, red.],” vertelt hij. “Daar zijn mensen gewoon aan het feesten terwijl wij worden aangevallen.” Hij is alleen in Charkiv: “Mijn vrouw is vertrokken en mijn vrienden zijn gevlucht, gemobiliseerd of gedood.” Toch is hij niet eenzaam. Hij heeft zijn hond Bonnie en het nationale Ultimate Frisbeeteam, waar hij onderdeel van is, heeft sinds kort de trainingen hervat. Daarvoor reist hij weer elk weekend naar Lviv of Kyiv. Tijdens zo’n reis leer ik hem kennen.
Ik ben in Oekraïne als chauffeur voor de stichting Protect Ukraine van schrijver Jaap Scholten. Deze stichting brengt auto’s gevuld met medische noodpakketten, helmen, scherfvesten en medische apparatuur voor het militaire hospitaal in Kyiv en 200 ingevroren haringen. Veel Oekraïeners zijn dol op de Nederlandse delicatesse. Een deel van de spullen leveren we af in Lviv, de rest brengen we naar Kyiv.
Contrast
Het contrast tussen het kapotgeschoten Charkiv en het relatief veilige Lviv is groot. In Lviv valt in eerste instantie op hoe vredig de stad lijkt. De muzikanten, de volle kroegen en de maretakken in de kale bomen geven iets feestelijks. Het is een baken van rust in een land verscheurd door oorlog. Toch zie je ook hier onmiskenbaar tekenen van geweld: standbeelden zijn ingepakt met zandzakken om ze te beschermen tegen explosies en de glas-in-loodramen van kerken zijn afgedekt met metalen platen tegen rondvliegend puin, want ook hier treffen Russische raketten regelmatig doel.
In het relatief veilige westen van Oekraïne vindt veel van de militaire productie en opleiding plaats. Eugen (25, achternaam bekend bij redactie) is aan het begin van de invasie hier naar Lviv gevlucht. Hij komt oorspronkelijk uit Kyiv: “Ik werkte bij een bank en had een vrouw, een auto en een huis.” Dat leven is nu voorbij. Hij woont en werkt in een oud hotel dat is omgevormd tot droneschool.
‘Ik ben niet meer gelukkig sinds februari 2022’
De slaapkamers worden gebruikt door kadetten die in een simulator hun eerste missie vliegen of door jongens als Eugen die de drones proberen te verbeteren. Hij heeft, als bankier, geen technische achtergrond en doet zijn werk ‘met YouTube video’s en logisch verstand’. Als ik hem vraag waar hij nu nog zijn geluk uit haalt, is zijn antwoord even ontnuchterend als simpel: “Ik ben niet meer gelukkig sinds februari 2022.”
Kyiv onvindbaar
Als je Lviv uitrijdt, in de richting van Kyiv, passeer je eerst de verlaten verdedigingslinies. Loopgraven, bunkers, versleten camouflagenetten en lekkende zandzakken in een cirkel om de stad. Enkel onderbroken door de wegen uit het centrum. Op de hoeken waar straten de verdedigingslinie doorbreken, liggen verdedigingsobstakels tegen tanks, ook wel Tsjechische egels genoemd. Twee uur verder naar het oosten ligt Brody, ooit de grensstad tussen het oude Habsburgse rijk en het vroegere Tsaardom. Een verkeersbord geeft aan: Kyiv 418 kilometer.
Het is voorlopig de laatste keer dat de hoofdstad op de borden staat. Alleen de ijzeren geraamtes waar ze ooit aan hingen staan nog lang de weg. Bij het binnenvallen van de Russen hebben de Oekraïeners ze allemaal verwijderd. Een oude militaire truc om het de vijand moeilijker te maken de weg te vinden. Pas als we Kyiv naderen keren de verkeersborden terug. Ze hangen er pas net: het blauw en wit van de borden reflecteert fel in de koplampen van de passerende auto’s.
Rugbyers in de vuurlinie
In Kyiv spreek ik Vasil Cherednichenko (35) van de rugby club Polytechnic Kyiv. De stad heeft drie verschillende rugbyteams, maar die spelen allemaal geen wedstrijden meer. Van de 80 rugbyers uit de regio zijn er meer dan 50 gemobiliseerd. Cherednichenko heeft zich nog niet hoeven melden. “De grote talenten spelen nu allemaal in het buitenland en anderen zijn gemobiliseerd,” vertelt hij. “De jongens met wie ik vroeger op het veld stond, vechten nu aan het front.” Met de achterblijvers trainen ze nog wel twee keer per week.
‘Mijn officierstraining was alleen theorie, ik heb nog nooit een wapen gevuurd’
Vasil zamelt af en toe spullen in voor zijn teamgenoten aan het front. Protect Ukraine helpt hem en zijn club. Tijdens een borrel in het clubhuis van de rugbyclub zegt hij: “Ik probeer zo min mogelijk met de oorlog bezig te zijn en mijn leven te leiden.” Tussen een hap haring en slok bier door spreekt hij, achteloos en zonder met zijn ogen te knipperen, zijn verwachtingen over de toekomst uit. “Ik word vanzelf wel opgeroepen, en dan zal ik gaan en sterven.” Ondanks de officierstraining die hij tijdens zijn studie heeft gehad, geeft hij zichzelf weinig kans: “Dat was alleen maar theorie, ik heb nog nooit een wapen afgevuurd.”
Die nacht gaat het luchtalarm af in Kyiv. Vasil draait zich om en gaat niet schuilen. Hij raadt buitenlanders dat wel aan: “Jullie zijn hier maar een paar dagen en kunnen een paar gebroken nachten wel aan.” Het duurt twee uur voordat alle 45 Shahed-drones uit de lucht zijn geschoten en het sein veilig wordt gegeven. De volgende dag is niks te merken van de nachtelijk aanval. Waar ’s nachts de drones en het afweergeschut meester zijn van het luchtruim, vliegen er nu weer enorme zwermen vogels.
Geen deserteurs
Ihor mag, met het nationale frisbeeteam, weer wedstrijden gaan spelen. Hij moet naar Lithouwen en Zweden voor twee toernooien. Dat betekent dat hij voor het eerst sinds het begin van de oorlog het land uit mag. Er wordt niet meer gevlogen vanuit Oekraïne, dus hij gaat met de nachttrein van Kyiv naar Warschau. Midden in de nacht, aan de grens met Polen, wordt hij samen met alle andere Oekraïense mannen en jongens uit de trein gepikt. Ze moeten allemaal bewijzen dat ze geen deserteurs zijn.
Bij het opkomen van de zon staart Ihor uit het raam over het Poolse landschap. “Vroeger reisde ik heel veel met mijn vrouw,” vertelt hij. Voor deze reis hoeft hij alleen zijn sportspullen mee te nemen. Het militaire uniform, zijn helm en vest, die hij alvast heeft ingekocht voor het moment dat hij wordt opgeroepen, blijven nog even ongebruikt in de kast liggen. Zijn laarzen heeft hij wel aan.
Twee weken later zal hij de reis de andere kant weer opmaken en dan kan hij niet zomaar meer weg. Dat is volgens hem niet het ergst: “Het moeilijkste is dat ik niet vooruit kan kijken, hoogstens één dag,” zegt hij. “Ik wil graag een leven opbouwen en een gezin starten.” Hij volgt angstig de verkiezingen in de Verenigde Staten: “Als de Amerikaanse steun stopt, dan weet ik echt niet meer wat ik moet.”
Daniel de Rijke (1992) studeerde politicologie aan de universiteit van Amsterdam. Momenteel werkt hij als beleidsmedewerker bij GroenLinks en PvdA en als vrijwilliger bij de stichting Protect Ukraine. Hij verbreedt nu zijn horizon en onderzoekt of hij het in zich heeft journalist te worden.
Eindredactie door Joey Tol
