Er speelt zich een humanitaire ramp af aan de poorten van Europa. Migranten in Libië zijn momenteel massaal slachtoffer van geweld, seksueel misbruik, slavernij en marteling. Mannen, vrouwen, ouderen en kinderen zitten uitzichtloos vast in erbarmelijke omstandigheden. Hulporganisaties slaan alarm en zijn kritisch over de rol van Europa.
Sinds 2014 lijkt het aantal migranten die vanuit Libië de oversteek naar Europa maken niet te zijn afgenomen. Uit een rapport van UNHCR blijkt dat, hoewel migratie uit Oost-Afrika lijkt te dalen, migratie uit West-Afrika juist toeneemt. De afkomst en motivaties van de migranten zijn divers: naast uit naburige en andere Afrikaanse landen, komen veel migranten in Libië uit Arabische landen, vooral Syrië en Pakistan. Hoewel Libië voor velen een doorreisland is in hun tocht naar Europa, blijven velen ook in Libië om te werken.
Mishandeling en slavernij
Daar waar de tocht van vele dagen door de Sahara naar Libië al zwaar is, begint de grootste ellende in Libië zelf. Sinds de val van Khadaffi in 2011 is de situatie in het land instabiel: de staat is zwak en verschillende milities strijden er om de macht. In deze omgeving van geweld en paramilitaire strijd blijken migranten een inkomstenbron te zijn voor de verschillende milities. Migranten worden gevangengenomen en vervolgens verhandeld als slaven, terwijl families wordt verteld losgeld te betalen om ze vrij te krijgen.
Oxfam publiceerde onlangs een rapport omtrent de situatie in Libië met daarin 258 verklaringen van migranten die in Libië zijn geweest. Daaruit blijkt vrijwel iedere vrouw (en ook veel mannen) seksueel mishandeld te zijn. De overgrote meerderheid zegt daarnaast getuige van moord of marteling te zijn, en zelf gewelddadig of inhumaan te zijn behandeld. De medische voorzieningen zijn erg slecht en voedsel en water zijn voor de migranten te weinig beschikbaar.
In lijn met EU-beleid werden met talloze Afrikaanse landen soortgelijke deals gesloten
Deze hel op aarde maakt de aanwezigheid van Fort Europa aan de overkant van de Middellandse Zee des te schrijnender. Volgens persbureau AP sloot Italië afgelopen februari een deal met twee Libische milities om de migratie tussen de twee landen terug te brengen. Italië zou de milities steunen in de vorm van geld en schepen; in ruil daarvoor helpen de milities om “irreguliere” migratie tegen te gaan. De Italiaanse overheid ontkent dit en zegt slechts met de Libische overheid samen te werken. De maatregelen blijken hoe dan ook effect te hebben, want de migratie vanuit Libië is sindsdien flink gedaald.
Dit handelen van Italië ligt in lijn met het algemene EU-beleid om de Europese grensbewaking uit te besteden aan grenslanden. Met talloze Afrikaanse landen werden soortgelijke deals gesloten. Op een EU-top in Malta werd onlangs besloten de Libische overheid met 200 miljoen euro te steunen.
Mensensmokkel tegengaan
Of extra financiële steun aan de Libische overheid de vluchtelingen in Libië zal helpen is echter maar de vraag. De omstandigheden in de officiële detentiecentra zijn namelijk zeer slecht. UNHCR rapporteerde afgelopen week dat veel detentiecentra kampen met gebrekkige capaciteit en basisvoorzieningen als wc’s en water missen.
De Italiaanse minister Minniti verdedigde tijdens een interview met The Guardian het Italiaanse beleid. Migratie tussen Libië en Italië moest volgens hem teruggedrongen worden. Bovendien wordt samen met lokale overheden juist geprobeerd mensensmokkel tegen te gaan.
Mensenrechtenorganisaties blijven kritisch. Volgens Gauri van Gulik, adjunct-directeur Europese zaken bij Amnesty International, toont Italië het tegenhouden van vluchtelingen belangrijker te vinden dan het beschermen van vluchtelingen. Oxfam stelt daarnaast dat het Europese beleid om mensen tegen te houden uit Libië te vluchten, meer mannen, vrouwen en kinderen in gevaar brengt om slachtoffer te worden van mishandeling en uitbuiting.
Voorlopig lijkt er echter weinig te veranderen. Afgelopen donderdag stemde Donald Tusk, president van de Europese Raad, in met een akkoord om Libië meer hulp te bieden bij het tegengaan van overzeese migratie. Gesteund door andere Europese leiders, is er volgens Tusk een reële kans om de Mediterrane route op deze manier te sluiten. Ondertussen zitten nog steeds duizenden vluchtelingen onder schrijnende omstandigheden vast in Libië. De vraag rijst of, en hoelang, Europa haar beleid nog kan verdedigen.
Over deze Europese deal en de omstandigheden in Libië zal Red Pers in een opvolgend artikel in gesprek gaan met deskundigen.