Jongeren en psychiatrie: pillen of praten?

11 oktober 2016, 14:36

Door:

Sinds 2007 is het gebruik van antidepressiva onder jongeren met 40 procent gestegen. Deskundigen luidden de noodklok en schreven deze stijging onder andere toe aan de veranderingen in de jeugdzorg. De vraag is echter of deze toename de behandelingen van jongeren ten goede komt.

Transitie Jeugdzorg
In navolging van eerdere veranderingen ging op 1 januari 2015 in Nederland de Jeugdwet van kracht. Waar de financiering van de jeugdzorg voorheen door de overheid werd geregeld, kwam deze taak na invoering van de wet terecht bij de individuele gemeenten. Het doel was aanvankelijk om de zorg dichterbij de mensen te brengen, de hulpverlening betaalbaar te houden en de bureaucratische rompslomp te verminderen.

De invoer van de Jeugdwet verloopt echter niet probleemloos. Door beperkte behandelcapaciteiten van instellingen, nemen de wachttijden toe: jongeren moeten soms weken, maanden of zelfs jaren wachten totdat zij met een behandeling kunnen starten. Ondertussen is er weinig tot geen hulp voor de jongere, die zonder adequate ondersteuning achterblijft. Het komt voor dat hulpverleners sneller geneigd zijn antidepressiva voor te schrijven: dit is immers snel, goedkoop en gemakkelijk.

Antidepressiva in behandelingen
Het gebruik van antidepressiva hoeft niet zondermeer uitgesloten hoeft te worden. Uit literatuur blijkt dat jongeren lijdend aan een hevige depressie baat kunnen hebben bij het gebruik van medicatie. Hierdoor kan in ernstige gevallen de stemming iets stabieler worden, waardoor het vervolgens gemakkelijker is om een behandeling te starten. Echter, het gebruik van medicatie geldt doorgaans niet als de oplossing voor alle problemen: vaak blijft het onderliggende probleem bestaan en dient antidepressiva slechts als schokdemper.

De mate waarin antidepressiva momenteel wordt voorgeschreven doet vermoeden dat het hier niet alleen om de zeer ernstige gevallen gaat. Hoe zit het met de effectiviteit van medicatiegebruik in deze minder ernstige gevallen? Recent onderzoek indiceert dat deze jongeren mogelijk meer schade ondervinden aan het gebruik van antidepressiva, dan dat het de behandeling ten goede komt.

Version 4
Antidepressiva, waaronder ook Prozac, lijken het risico op suïcidaliteit te vergroten.

Placebo-effecten en suïcidaliteit
In onderzoek uit 2016, gepubliceerd in het Britse wetenschappelijk medisch tijdschrift The Lancet, wordt gewaarschuwd voor de mogelijk schadelijke gevolgen van antidepressiva. Zij onderzochten de werkzaamheid van maar liefst 11 verschillende soorten antidepressiva, vergeleken met een placebo. Tevens keken zij naar eventuele schadelijke gevolgen van het gebruik, zoals een verhoogd risico op suïcidaliteit.

Allereerst leek alleen het gebruik van fluoxetine, ook wel bekend onder de merknaam Prozac, effectiever dan het gebruik van een placebo. Dit effect was echter matig en mogelijk niet informatief voor praktijkpsychologen: de invloed van Prozac was zo klein dat de patiënt er weinig tot niks van merkte. Kortom, de werking van antidepressiva in dit onderzoek blijkt vrij beperkt. Dit is niet per definitie een probleem: een placebo-effect is immers ook een effect, en kan dusdanig sterk zijn dat de patiënt er goed mee geholpen wordt. Een zorgwekkender resultaat was dat venlaxefine, bekend als Effexor XR, het risico op suïcidaliteit leek te vergroten. Hoewel deze bijwerking in het hierboven besproken onderzoek niet voor de andere merken werd gevonden, bleek dit in een ander onderzoek, gepubliceerd in The Guardian, óók het geval voor Prozac. Men zou zich moeten afvragen of het (placebo-)effect opweegt tegen deze bijwerking.

Het systeem doet ertoe
Bij de meeste psychische stoornissen is sprake van een complexe wisselwerking tussen de persoon, de directe omgeving en zelfs de maatschappelijke context waarin iemand zich bevindt. Dit wordt ook wel ‘het systeem’ genoemd. Een persoon is niet enkel een ‘wandelend’ brein, maar is voortdurend in contact met de omgeving om hem of haar heen. Het herstellen van het evenwicht in het brein door medicatie is dan ook niet de oplossing voor alle complexe, psychosociale problemen die een persoon kan ervaren. Een behandeling moet zich richten op alle betrokken processen op zowel individueel als sociaal niveau om de jongere in zijn of haar kracht te herstellen. Wanneer dit onvoldoende werkt kan altijd overgegaan worden op het gebruik antidepressiva, maar dit zou niet de eerste stap moeten zijn.

Steun Red Pers

Je las dit artikel gratis, maar dat betekent niet dat het Red Pers niets heeft gekost. Wij bieden jonge, aspirerende journalisten een podium én begeleiding. Dat kunnen we nog beter met jouw steun. Die steun komt met twee voor de prijs van één, want onze sponsor matcht jouw donatie. Geef jij ons vijf euro? Dan ontvangen wij een tientje.

Lees ook:

Zoeken

Nieuwsbrief

Elke drie weken houden we je op de hoogte van wat we schreven en wat we lazen in de Red Pers-nieuwsbrief.

Doneren

Wij bieden jonge, aspirerende journalisten een podium én begeleiding. Dat kunnen we nog beter met jouw steun. Die steun komt met twee voor de prijs van één, want onze sponsor matcht jouw donatie. Geef jij ons vijf euro? Dan ontvangen wij een tientje.